مقابل آن عظمت از دست مىدهد ، رويهء طبيعى عقل ودل به كلى از كار مىافتد چرا ؟ براى اين كه جلال الدين با آن عظمت انسانى رو به رو شده است كه در باره اش گفته بود :
< شعر > بار ديگر از ملك پرّان شوم آن چه آن در وهم نايد آن شوم < / شعر > يكى از بدبختىهاى بشرى همين است كه كلمات متضاد به سرش آورده است . مثلًا اگر چيزى را به عنوان نيكى احراز نكرد ، گمان مىكند آن چيز به دست وبالعكس .
واگر نمودى براى او زيبايى نشان نداد ، فورا زشتى را در بارهء آن نمود به كار مىبرد .
در مورد بحث ما اغلب چنين است كه وقتى كه انسان به حوزه ما فوق عقل نظرى جزئى گام گذاشت ، فورا كلمهء ديوانه را بكار مىبرند ، گويى : هر فعاليت غير عقل نظرى نوعى از جنون است ، آن گاه شروع مىكنند به تعريف وتمجيد از ديوانگى اين خطاى بزرگ تلفات زيادى به كسانى كه خواسته‌اند راه كمال را پيش بگيرند . وارد آورده است ، زيرا آنان با تصور اين كه اگر از قوانين عقل نظرى جزئى اطاعت نكنند ، ديوانه خواهند گشت ، دو دستى به اصول وقوانين عقل چسبيده واز عالىترين فعاليتهاى روح محروم ملتذه‌اند .
ما بايستى اين مسئله را به طورى مطرح كنيم كه عقل وما فوق عقل ، به عقل ومادون عقل اشتباه نشود ، ديوانگى كه انواعى از بيمارى روانى است ، غير از ورود به قلمرو ما فوق عقل است كه بىآنكه اختلالى به عقل نظرى وارد بياورد ويا آن را به كلى ناديده بگيرد احساس ورود به حوزهء عالىترى ما فوق منطقه فعاليت عقل نظرى مىنمايد ، آيا كسى كه از فعاليت حواس گام به فعاليت انديشه وعقل مىگذارد حواس خود را مختل مىسازد وآنها را ناديده مىگيرد ؟ مسلماً اينطور نيست . هيچ انديشمند وعاقلى وجود ندارد كه انديشه وعقل را نقيض ومنفى كنندهء حواس تلقى نمايد ، بلكه واقعيت چنين است كه روان آدمى به انديشه وعقل كه از بركات وفعاليتهاى

575