جلال الدين از اين مضمون - < شعر > هفت دريا اندرو يك قطره اى جمله هستىها ز موجش چكره اى < / شعر > به عظمت بىنهايت آدمى كه در گذرگاه بىنهايت قرار گرفته است ، وارد شده وهر يك از قطره هاى اقيانوس هستى سالك را ميناگرى مىبيند واحساس مىكند كه قلم ودهان معمولى توانايى ابراز اوصاف عالى انسانى را ندارد وآرزو كنان مىگويد :
< شعر > يك دهان خواهم به پهناى فلك تا بگويم وصف آن رشك ملك [1] < / شعر > با اين حال چنين دهان پهناورى را هم شايسته باز گو كردن وصف آن رشگ ملك نديده مىگويد :
< شعر > ور دهان يابم چنين وصد چنين تنگ آيد در فغان اين حنين < / شعر > از اين بيت لنگ شدن پاى عقل نظرى جزئى در راه بيان عظمتى كه انسان مىتواند به آن برسد ، به خوبى آشكار مىگردد . شيشهء دل هم گنجايش خود را در

[1] موضوع جالب توجه در اين مورد اين است كه جلال الدين در بارهء اياز همان هيجان روحانى را احساس مىكند كه در بارهء حسام الدين وهمين هيجان نمونهء همان هيجان است كه در بارهء شمس تبريزى هم مىبينيم . ودر درجهء بسيار عالى در بارهء امير المؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام مشاهده مىشود كه مىگويد : - تو ترازوى احد خو بوده‌اى * بل زبانهء هر ترازو بوده اى باز باش اى باب رحمت تا ابد * بارگاه ما له كفواً احد راز بگشا اى على مرتضى * اى پس از سوء القضا حسن القضا اى على كه جمله عقل وديده‌اى * شمه‌اى وا گو از آن چه ديده اى بنا بر اين ، وضع روانى جلال الدين را نبايد تنها با ابراز علاقه وعشق به . تبريزى جستجو وتفسير كرد ، بلكه جلال الدين از يك افق بسيار عالى به رابطهء انسان با خدا مىنگرد وهر فردى كه توانسته است آن رابطه را درك ودر صدد انجذاب به خدا برآيد ووارد حوزهء عظمت الهى گردد ونمونه‌اى از آن را جذب نمايد ، براى جلال الدين مانند رب النوع انسانى جلوه مىكند وعاشقش مىگردد ودر توصيف ودركش عقل ودل مىبازد . .

574