پس از اين مسئله ( ضرورت زندگانى ديگر ) اين مسئله مطرح شده است كه آيا تنها روح است كه از انسان باقى مىماند وعكس العمل كارهاى خود را در مىيابد ، يا اين كه روح با آن مركب مادى كه بدن ناميده مىشود ، در روز معاد كه آغاز ابديت است وهم چنين در عالم ابدى به سعادت يا شقاوت به عنوان عكس العمل كارهاى خود به جريان مىافتد ؟ سه نظريه از ارباب اديان در اين مسئله به وجود آمده است نظريهء يكم - روح با همين بدن مادى در زندگانى اخروى به وجود خود ادامه خواهد داد .
نظريهء دوم - تنها خود روح است كه زندگانى اخروى را دارا خواهد گشت .
نظريهء سوم - روح با كالبدى غير از اين مركب مادى ، كه گاهى به قالب مثالى از آن تعبير مىشود ولطيفتر وظريفتر وفعالتر از بدن مادى است ، در ابديت زندگى خواهد كرد .
هر يك از نظريات سه گانه در اثبات خود ورد دو نظريهء ديگر مطالبى را گفته‌اند كه در كتابهاى فلسفى وكلامى مشروحاً مطرح شده است .
اشخاصى كه از اعتقاد به معاد جسمانى مىهراسند ، دو موضوع را منظور مىكنند .
موضوع يكم - اين كه رشد وتكامل ولذت والم مربوط به روح است نه جسم مادى ، بنا بر اين احتياجى به لباس پوشيدن روح وجود ندارد .
اين موضوع با در نظر گرفتن اين كه تمام اجزاء مادى جهان طبيعت اگر چه در ظاهر هم جماد وبىحس مىنمايند ، احساس وحيات مخصوص به خود دارند وانتقال ماده به موجود جاندار خود دليل روشنى است كه چنين احساس وحيات يا استعداد مقرون به فعليت احساس وحيات مزبور در همهء موجودات وجود دارد .
نظريهء پاستور در اين كه زنده نمىتواند از غير زنده توليد شود ونظريهء

550