< شعر > تا نبيند دل دهندهء راز را تا نبيند تير دور انداز را < / شعر > تيرى كه از كمان رها شده ، چطور مىتواند بر گردد وكمان وكمان كش خود را بشناسد ، چنانكه دل وپديده هايى كه از قلب وروح مانند موج سر كشيده وبراه خود رفته است ، نمىتواند بر گردد آفريننده دل را درك نمايد . ولى پس از توجه به اين محاصرهء ناگشودنى ، راهى را كه جلال الدين نشان مىدهد ، اين است :
< شعر > من چو با سوداييانش محرمم روز وشب اندر قفس در مىدهم < / شعر > واين همان راه است كه در ابيات مورد تحليل مىگويد كه : - « خيره يوسفوار مىبايد دويد » مجاهدت وكوشش وتبعيت از رهبران راه حق وحقيقت مىتواند قفلهاى سخت وناگشودنى هستى را باز كند . شايد اين آيه شريفه نيز قابل انطباق به مدعاى جلال الدين بوده باشد :
« اَلَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً ما تَرى فِي خَلْقِ اَلرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُتٍ فَارْجِعِ اَلْبَصَرَ هَلْ تَرى مِنْ فُطُورٍ . ثُمَّ اِرْجِعِ اَلْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ اَلْبَصَرُ خاسِئاً وهُوَ حَسِيرٌ 67 : 3 - 4 . » [1] ( خداوندى كه هفت آسمانها را روى هم آفريد ، تو نمىتوانى در خلقت الهى تفاوتى به بينى ، ديدگانت را بر گردان وببين آيا شكاف وناهماهنگى در آفرينش مشاهده مىكنى . سپس بار دوم ديدهء خود را برگردان ودر آفاق هستى بنگر ، ديدگانت خسته وبه تنگنا افتاده به سوى تو بر مىگردد .
با اين حال اگر انسان توانايى شكافتن ونفوذ به ماوراى طبيعت نداشت ، خداوند نمىفرمود :
« اَلَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ ويُقِيمُونَ اَلصَّلاةَ ومِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ 2 : 3 » [2] ( مردم با تقوا كسانى هستند كه ايمان به غيب مىآورند ونماز را بر پا مىدارند و

[1] سوره الملك ، آيهء 3 و 4 . .
[2] سوره البقره ، آيهء 3 . .

359