< شعر > ( ( 559 ) ) تا گشايد عقدهء اشكال را در حدث كردست زرّين بال را ( ( 560 ) ) عقده را بگشاده گير اى منتهى عقده‌اى سخت است بر كيسهء تهى ( ( 561 ) ) در گشاد عقده ها گشتى تو پير عقده‌اى چند دگر بگشاده گير ( ( 562 ) ) عقده‌اى كان بر گلوى ماست سخت كه ندانى كه خسى يا نيك بخت < / شعر > آيا دقت كارىها وباريك بينى علمى وجهان بينىها را رها كنيم وبه اصلاح حال خويشتن بپردازيم ؟
كسانى كه از روش تحقيقاتى قرون واعصار گذشته اطلاع دارند ، مىتوانند گفته جلال الدين را تا حدود زيادى تصديق كنند . ما در روشهاى علمى جهان بينى گذشتگان با دو نكتهء ضعف غير قابل اغماض رو به رو هستيم .
نكته يكم اين كه گروه فراوانى در آن دورانها در همهء مسائل علوم عصر وجهان بينى زمان خود اظهار نظر مىكردند وبه اصطلاح همه دانهايى بودند كه هيچ نمىدانستند ومسلم است كه اين روش در هر دوران وهر جامعه‌اى كه بوده باشد ، جز اضافه كردن گره ها بر گره هاى ديگر سودى نخواهد داشت . البته اين موضوع را هم فراموش نمىكنيم كه افراد استثنايى مانند ارسطو وفارابى وابن سينا واز متاخرين لايب نيتز ودكارت پيدا مىشوند كه گسترش وعمق تتبع وانديشه هاى فوق العاده‌اى داشته ومىتوانند در قلمروهاى مختلفى از علوم وجهان بينى صاحب نظر باشند . يكى از آنان خود جلال الدين مولوى است كه از صدها بعد گوناگون ومتضاد به انسان وجهان نگريسته ودر همهء آن بعدها موفقيتهاى شايانى به دست آورده است ، ولى چنانكه گفتيم : با نظر به جريان معمولى فرهنگ

234