2 - مردى بصرى گويد : از حضرت صادق ( ع ) در باره استطاعت پرسيدم . حضرت فرمود :
تو ميتوانى كارى انجام دهى كه نبوده است ؟ گفت : نه ، فرمود : ميتوانى از كارى كه انجام يافته باز ايستى ؟
گفت : نه ، فرمود : پس تو كى استطاعت دارى ؟ گفت : نميدانم ، حضرت باو فرمود : خدا مخلوقى را آفريد و ابزار استطاعت را در آنها قرار داد ولى كار را بايشان واگذار نفرمود . پس ايشان چون كار را انجام دهند هنگام كار و همراه كار استطاعت بر آن كار دارند . اگر كارى را در ملك خدا انجام ندادند استطاعت نداشته‌اند كار انجام نشده استطاعت آن معلوم نيست ، زيرا خداى عز و جل مقتدرتر از آنست كه كسى در ملك او با او رقابت كند ، مرد بصرى گفت : پس مردم مجبورند ؟ فرمود : اگر مجبور بودند معذور بودند ( و نميبايست عقاب شوند ) گفت : پس بايشان واگذار شده است ؟ فرمود : نه ، گفت پس در چه حالند ؟ فرمود : ( پيش از آنكه خدا آنها را بيافريند ) كار و وضع آنها را دانست پس ابزار همان كار را در وجودشان قرار داد و چون انجام دهند مقارن عمل استطاعت دارند ، مرد بصرى گفت : گواهى دهم كه حق همين است و شما خاندان نبوت و رسالت هستيد .
توضيح - در اين حديث شريف علاوه بر آنكه امام ( ع ) استطاعت را توضيح داده و آن را توانائى حال عمل دانسته است نه قبل و نه بعد از آن ، مطلبى بيان فرموده است كه بنظر ما فتح باب براى جواب از اشكال اخبار طينت است زيرا فرموده : خدا كار و وضع آنها را دانست پس ابزار آن كار را در وجودشان قرارداد يعنى چون دانست كه سلمان و بو ذر و مقداد مثلا وقتى كه بدنيا آيند پيرو حق باشند و منحرف نشوند لذا ايشان را از طينت عليين آفريد و در شكم مادر قرين سعادتشان ساخت و پدر و مادر و محيط و قواى ظاهر و باطنشان را مناسب وضعشان آفريد و چون دانست كه فرعون و بو جهل و بو لهب و پيروان ايشان چون بدنيا آيند با خدا و فرستادگان و برگزيدگانش بمبارزه برخيزند و حق را زير پا گذارند : ايشان را از

226