و مخلوق ) و نيز بجهت فرق ميان سازنده و ساخته شده و ميان محدودكننده و محدود شده و ميان پروردگار و پروريده ، ( 1 ) يكتاست نه بمعنى عدد ( يك بلكه باين معنى كه مركب نيست و مانند ندارد ) آفريننده است نه بمعنى جنبش اعضاء ( چنان كه هر سازنده ئى اعضائش حركت كند ) بيناست بدون أبزار ، شنواست بدون آلت ، حاضر است بدون تماس جسمى ، باطن است نه بزير پرده ، ظاهر است و بر كنار نه بمعنى دورى مسافت ، ( چنان كه كسى كه از ما بر كنار است بين ما و او مسافتى است ) ازليتش جلوگير تاختن افكار است ( توسن فكر هر چه بتازد آغازى برايش نيابد ) و هميشگيش مانع سركشيهاى خرد ، كنه و حقيقت او ديدگان تيزبين را درمانده كرده و وجودش خاطرهاى تندرو را از بن كنده ، هر كه خدا را توصيف كند محدودش كرده و هر كه محدودش كند بشماره اش آورده و هر كه او را بشماره آورد ازليتش را باطل كرده و هر كه گويد :
كجاست نهايتى برايش قائل شده ( يعنى ذات او را در مكان محدودى منتهى دانسته ) و هر كه گويد روى چيست جايى را از او خالى دانسته و هر كه گويد : در چيست ؟ او را گنجانيده است .
6 - فتح بن عبد الله گويد : بحضرت موسى بن جعفر نوشتم و مطلبى راجع بتوحيد از او پرسيدم ، حضرت بخط خود نوشت ، ستايش خداى راست كه ستايشش را ببندگانش الهام كرد - و همان روايت سهل بن زياد سابق را تا جمله « وجودش خاطرهاى تندرو را از بن كنده » ذكر نموده - سپس افزوده است : آغاز اعتقاد بخدا شناسائى اوست و كمال شناسائيش يگانه دانستن او و كمال يگانه دانستنش نفى صفات ( زائد پر ذات ) از او بواسطه گواهى دادن هر صفتى كه آن غير موصوفست و گواهى هر موصوفى كه آن غير صفت است و بهمراه يك ديگر گواه دوئيت باشند كه ازليت را نشايد ( اگر بگوئيم صفات خدا غير ذاتش و زائد بر آن

191