( مؤلف كتاب مرحوم كلينى - ره - فرمايد ) : معنى سخن حضرت كه « خدا را بخدا بشناسيد » اينست كه : خدا اشخاص و انوار و جواهر و اعيان را خلق فرمود ، اعيان پيكرها ( موجودات جسمانى ) و جواهر روحهاست و خداى عز و جل شباهتى با جسم و روح ندارد هيچ كس را در آفريدن روح حساس دراك دستور و وسيله اى نبوده ، خدا در خلقت ارواح و اجسام يكتا بوده است ، پس چون كسى شباهت خدا را با موجودات جسمانى و روحانى از ميان برد خدا را بخدا شناخته و چون او را بروح يا جسم يا نور تشبيه كند خدا را به خدا نشناخته است .
شرح - مراد باولى الامر ( صاحبان فرمان ) ائمه معصومين ( ص ) است و مراد بجمله * ( « اعرفوا الله با لله » ) * بقرينه دو جمله بعد * ( « اعرفوا الله بالالوهية » ) * ميباشد ، پس مقصود از جمله اول اينست كه خدا را بسبب شؤون و امتيازات خدائى بشناسيد يعنى چون شأن الوهيت اينست كه قديم وحى و عالم و قادر و بيمانند باشد و جسم و شريكدار و محتاج و مركب نباشد ، اگر خدا را اين گونه شناختيد او را بالوهيت شناخته‌ايد و برگشت اين معنى بكلام مرحوم كلينى ( ره ) ميباشد و از اين معنى ميتوان نتيجه گرفت كه خدا را با معرفى خودش كه توسط پيمبران و كتب آسمانى نموده بشناسيد ، خدا را با استحسان و عقل ناقص خود نشناسيد ، خدا را با نور خدائى كه در دل بندگان شايسته اش پرتو افكند بشناسيد ، يا با اطاعت و تضرع در خانه او شناسائيش را بخواهيد ، چون كسى خدا را بغير اين صفات معرفى كرد نپذيريد همه اينها از لوازم معنائى است كه از كلام مرحوم كلينى ( ره ) استفاده مىشود : و اما جمله دوم يعنى پيغمبر را بشؤن و امتيازات پيغمبرى بشناسيد چون شأن پيغمبر آوردن معجزه و شريعت مستقيم و دين و كتابى است كه با موازين عقلى و قوانين فطرى و عدالت و حكمت موافق باشد پس پيغمبر را بايد از روى اين امور شناخت و لازمه اين سخن آنست كه در باره پيغمبر غلو نشود و خدايش ندانند و نيز از مقام واقعيش نكاهند و همچنين شأن امام عليه السلام امر بمعروف و اقامه عدل و احسانست كه بايد امامرا بوسيله آنها شناخت پس كسى كه ادعاى امامت كند و اقامه عدل و احسان نكند دروغگو است ، با اين معنى كه براى حديث شريف گفتيم لازم نيست كه هر يك از نتائج و لوازمى را كه بيان كرديم احتمالى جداگانه براى معنى حديث دانست چنان كه مرحوم مجلسى ( ره ) قرار داده است بلكه ارجاع همه احتمالات بهمان يك معناست ولى مرحوم صدوق و فيض و ملا صدرا هر يك معنائى جدا غير از آنچه گفتيم گفته‌اند كه اين مختصر مناسب ذكرش نيست .

114