را انجام داده است ؛ آنكه دو رويان را بد دارد و براى خدا به آنان خشم ورزد ؛ خداى براى وى نيز خشم ورزد ؛ اين است گرايندگى به خداى و ستونهاى آن .
كفر يا انبازگيرى به خداى جهان ؛ چهار ستون دارد : بزه‌كارى يا فسق ؛ سركشى ؛ دو دلى يا شك و شبهه ؛ بزهكارى چهار راه دارد : جفا كارى ؛ كورى ؛ پرتى ؛ و آشوبگرى ، آنكه جفا پيشه است حق را خرد شمارد ، دانايان را دشمن دارد ، بر گناه بزرگ پاى فشارد . آنكه كور دل است ، خداى را فراموش كند پيرو گمان و انديشه باشد و ديو بر او چيره گردد . آنكه پرت باشد آرزوهاى دور و دراز وى را فريبد و هر گاه پردهء پرتى را فرو گيرند دريغ خورد و آنچه را نمىپنداشت بروى آيد .
آنكه از دستور خداى سرپيچى كند ، خداى وى را خوار گرداند . او را زبون سازد ، و به بزرگى خويش خرد نمايد چنان كه در طرف دارى از خدا تقصير كند و از وى روى تابد .
طغيان يا سركشى نيز چهار راه دارد : خرده‌گيرى ، زد و خورد ، كج دلى ، تفرقه‌جويى ؛ آنكه خرده‌گيرى ورزد به حق باز نگردد ، و در درياى آشوب غرق گردد ، پيوسته در آشوبها و فتنه‌ها گرفتار باشد ، و از راه دين منحرف گردد . آنكه به زد و خورد پردازد و به دشمنى كسان برخيزد ، دوستى مردمان به دشمنى بدل شود . آنكه نيكى را بد انگارد از راه حق دور گردد و در تنگناى سختى افتد و به راه و رسم گمراهان افتد .
دو دلى يا شك نيز چهار راه دارد : مجادله و بيم ؛ بد دلى ، سرگردانى ؛ سر فرود آوردن به نابوديهاى جهان و جاويدان ؛ ايشان به كدامين از بهره‌منديهاى پروردگار خويش دودلاند . آنكه از آنچه نزد وى ست بهراسد ، بر دو گام خويش سرنگون افتد . آنكه از بد دلى در راه حق مردد باشد يعنى سر گردان پيشروان بر وى پيشدستى كنند و او را دريابند و در زير پى ديوان كوبيده گردد ، آنكه در مقابل نابوديهاى جهان و جاويدان سر فرود آورد در ميان اين دو نابود شود ، آنكه رهايى يافت به دامان يقين آويزد .
شبهه چهار راه دارد : خود پسندى ، گشايش انديشى تباه را جامهء راستى پوشانيدن ؛ براى خود سازى راه حق را به خويش مىبندد و خود فريبى آدمى را در آتش شهوت مىافكند و انديشه نادرست خداوند خويش را سرنگون سازد ؛ حق پوشى تاريكىهاى ژرفىست كه روى يك ديگر مىغلتد . اين است انبازگيرى و ستونهاى آن و راه‌هاى آن .
دورويى يا نفاق : بر چهار ستون استوار است : خواهش نفسانى ؛ سست انگارى ، كينه‌توزى ، آزمندى . خواهش نفسانى چهار راه دارد : ستمكارى ؛ دست اندازى ؛ شهوت رانى ؛ سركشى ؛ آنكه ستمكار گرفتارى وى افزون است ؛ آنكه دست اندازى كند از بديهاى آن آسايش نيابد و دل وى آرام ندارد ، آنكه سركشى كند بىدليلى گمراه باشد .

185