كتاب نزهة القلوب چنان كه ذكر رفت در سال 740 برشتهء تحرير در آمده و اين سال مصادف است با اغتشاشات ناشى از مرگ ابو سعيد و كر و فر امراء بلند پرواز و استقلال طلب و شاهزادگان ضعيف و بى ارادهء مغول [1] . مؤلف خود بدين حوادث و جريانات ناگوار اشاره كرده و بدين نحو از خطاها و زلات خود در طى كتاب عذر خواسته : « اميد بفضل بزرگان و ارباب فضائلى كه اين كتاب به نظر مباركشان مشرف خواهد شد آنكه از روى محاسن شمايل به عين الرضا ملاحظه فرمايند و اگر بر خطا و زللى وقوف يابند . . . آن را از پريشانى خاطر بكثرت وقوع حوادث روزگار غدار و تراكم خسارات و زحمات بى شمار كه از گاه وفات پادشاه سعيد انار الله برهانه و افاض عليه مغفرته واقع مىشود شمارند نه از قلت بضاعت نگارنده . . . » ازين كتاب قسمت مربوط بعراق ، عراق عرب ، آذربايجان ، مغان ، اران ، شروان و گرجستان را مستشرق فرانسوى شفر Schefer در جزو ضمائم سياستنامه بسال 1897 در پاريس منتشر نمود و قسمت مربوط بمازندران و قومس و گيلان را مستشرق روسى درن Dorn در جلد چهارم كتاب : Mohammadaniche Quellen در سن پطرزبورگ در سال 1858 . ولى تمام مطالب كتاب را مرحوم ميرزا محمد شيرازى ملقب بملك الكتاب در سال 1311 ه . ق به صورت چاپ سنگى در بمبئى منتشر كرد كه متأسفانه نسخهء مغلوطى است . در سال 1915 مرحوم G . Ls Strange قسمت جغرافيائى يعنى قسمت سوم كتاب را با مقابله با چند نسخهء ديگر به صورت بيست و سومين كتاب از نشريات اوقاف گيب منتشر نمود و بلا فاصله بترجمهء انگليسى آن مبادرت ورزيد [2] . از روى اين متن چاپ اروپاست كه در اسفند سال 1336 دوست معزز آقاى

[1] - براى اطلاع بر اين حوادث رجوع شود به صفحات 345 تا 359 تاريخ مغول مرحوم عباس اقبال و صفحات 65 تا 69 كتاب از سعدى تا جامى و صفحات 145 تا 165 از ذيل حافظ ابرو بر جامع التواريخ رشيدى و صفحات 8 تا 16 تاريخ عصر حافظ تأليف مرحوم دكتر غنى .
[2] - براى اطلاعات بيشتر در اين مورد رجوع شود بمقدمهء لسترنج بر چاپ نزهة القلوب و ترجمهء اين مقدمه در صفحات 9 تا 13 مقدمه چاپ تهران .

مقدمة 16