وفكر ومحاسبه كند كه مثلًا اين جامعه به صد ودوازده نفر فيزيكدان وعليه السلام نفر مكتشف فيزيكى وصد وهفده نفر حقوق دان كه حتماً يازده نفر آنها بايد در فلسفهء حقوق صاحب نظر باشند ، نيازمند است وهم چنين اين جامعه به دويست وپانزده رياضى دان كه شانزده نفر آنها داراى نظريات انقلابى وجديد در علوم رياضى باشند احتياج دارد واين اشخاص مورد احتياج را مىتوان در ده ماه وسه روز وسه ساعت وسى دو دقيقه به وجود آورد به اضافه اين كه سؤالات جدى از قبيل :
آيا طبيعت انسانى نيكو است يا بد است ؟ سازندهء واقعى تاريخ انسانى چيست ؟ رابطهء فرد با اجتماع از چه مقوله واصالت با كدام يك از آن دو است ؟ آزادى روانى يعنى چه ؟ آزادى اجتماعى چه معنا دارد ؟ آيا مىتوان فلسفهء قوانين وحقوقهايى را كه در جوامع حكم فرما است ، صد در صد روشن ومنطقى تلقى كرده وهمهء افراد را كه محكوم آن قوانين وحقوق هستند با فلسفهء آنها آشنا ساخت ؟ حقيقت انديشه چيست ؟ نبوغ چه پديده‌اى است ؟ به طور كلى آيا مىتوان من هر انسان را به طور مشخص روشن نموده ودر اختيار خود او گذاشت كه تمام دوران زندگى خود را آگاهانه وبا اختيار سپرى نمايد ؟ آيا فلسفه وهدف زندگى براى انسانها كاملًا روشن شده است ؟ آيا انسان مانند نقطه‌اى در كلمه‌اى مانند نقطهء « بر » يا « با » در كتاب بسيار بزرگ تاريخ وجهان هستى قرار گرفته وهيچ آگاهى وآزادى در انتخاب موقعيت خود ندارد ، يا اين كه انسان موجوديست كه اگر چه در ظاهر مانند نقطهء كلمه‌اى در

6