دستهء ديگر از مردم معجزه را مىپذيرفتند وادعاى رسالت آورندهء معجزه را هم قبول مىكردند . همين پذيرش به تنهايى كافى نبود كه آن مردم واقعا ايمان بياورند وسراسر وجودشان از نور ايمان روشن شود . به همين جهت است كه اشخاص با ايمان در پيرامون پيامبران درجات مختلفى داشتند - على بن ابى طالب عليه السلام ايمانى داشت وخالد بن وليد ايمان ديگرى . ابو ذر غفارى وسلمان فارسى ايمانى داشتند ويك عرب بيابانى هم ايمانى ديگر . پس در حقيقت معجزه چنانكه جلال الدين مىگويد : مانند لا روبى جويبار تبليغ رسالت بوده است ، نه عامل صد در صد ايمان واقعى . آن گاه جلال الدين عامل اصلى ايمان را مطرح مىكند ومىگويد : اين عامل عبارت است از استشمام بوى حقيقت از ادعا كنندهء نبوت كه هم موجب تصديق پيامبر است وهم عامل بروز وشكوفان شدن ايمان . به همين جهت بود كه پيامبر اكرم چه به وسيلهء آيات قرآنى وچه به وسيلهء گفتار وكردار خود ، همواره عقول ووجدانهاى پاك مردم را تحريك مىكرده است كه نتيجهء تصديق وايمان حقيقى را به دنبال خود مىآورد . از اين بيان به نتيجهء بسيار مهم ديگرى هم مىرسيم وآن اين است كه كسانى كه براى تصديق مبادى دين ولزوم ايمان به ماوراى طبيعت دنبال پيدا كردن پديده هاى غير عادى مىروند ، مانند پيشگويىها وساير فعاليتهاى غير معمولى روانى ، در حقيقت از تعقل وفعاليت ناب فطرت ووجدان برخوردار نيستند ، زيرا مىخواهند براى تصديق وايمان خود به عصاهايى تكيه كنند كه نه هدف را نشان مىدهد ونه راه سنگلاخ را مىتواند هموار كند ونه براى كسى كه چشم ندارد عصا مىتواند چشمى بوده باشد . استناد به معجزات در باره ايمان ورشد وتكاملى كه نتيجهء آن است ، مانند استناد به دلايل منطقى وعلمى است كه تنها مىتواند بگويد :
< شعر > اين قدر هست كه بانگ جرسى مىآيد < / شعر > اما آن جرس چيست ؟ وبانگى كه مىنوازد چه نغمه‌اى را در بر دارد ونوازندهء آن كيست وچه مىخواهد ورابطهء شنوندگان بانگ جرس چه ارتباطى با نوازندهء آن

451