إسم الكتاب : تفسير ونقد وتحليل مثنوى جلال الدين محمد مولوى ( عدد الصفحات : 636)

< شعر > گه به بحرش مىبرد گاهيش بر گاه خشكش مىكند گاهيش تر دست پنهان وقلم بين خط گزار اسب در جولان وناپيدا سوار گه بلندش مىكند گاهيش پست گه درستش مىكند گاهى شكست گه يمينش مىبرد گاهى يسار گه گلستانش كند گاهيش خار تير پرّان بين وناپيدا كمان جانها پيدا وپنهان جان جان تير را نشكن كه اين تير شهى است نيست پرتابى ز شصت آگهى است [1] عقل جزو از كل پذيرا نيستى گر تقاضا بر تقاضا نيستى چون تقاضا بر تقاضا مىرسد موج آن دريا به اينجا مىرسد [2] < / شعر > اين مسئله يكى از با اهميتترين مسائل مربوط به حركت وتحول وگرديدنهاى جهان هستى است كه مىتوان گفت : بدون حل اين مسئله موضوع حركت وگرديدن ، نمايشى جز جريان جويبارى كه از عبور برگ وتكهء كاغذ وپارهء چوب وپوست هندوانه كه براى كسى كه در خود آن جويبار قرار گرفته است ، مفهومى نخواهد داشت ، زيرا چنانكه جلال الدين متوجه شده است :
< شعر > « اين درازى مدت از تيزى صنع » < / شعر > به قدرى حركت وگرديدنهاى جهان هستى سريع است كه ما به هيچ وجه نخواهيم توانست نقاط حركت را يكايك درك وتصور نماييم ، نهايت امر اين است كه نمودهاى قابل درك حركت از دو راه براى ما قابل فهم است :
راه يكم - مشاهده شب وروز وبهار وتابستان وخزان وزمستان وكودكى وجوانى وميانسالى وپيرى ومرگ وتلاشى وغير ذلك كه براى متفكر وعامى محسوس است .
راه دوم - اصول علمى ورياضى كه با دلايل متناسبى گرديدن ومقدار وكيفيت

[1] دفتر دوم ، ص 99 ب 20 تا 26 . .
[2] دفتر اول ، ص 45 ب 48 و 59 . .

367