مىتواند سير تكاملى داشته باشد ، اين سير تكاملى تنها نيازى كه دارد درك جنبه هاى علمى طبيعت با ضرورتها وامكاناتش مىباشد .
همين درك واقعى نسبى چه كارهايى كه براى جويندگان رشد وتكامل انجام نداده است .
ما امروز در قرن بيستم موقعى كه سرگذشت انسانهاى گذشته را مورد مطالعه قرار مىدهيم وبراى بايستگىها وشايستگىهاى امروز وفردا مسائلى را مطرح مىكنيم ، نمونه هاى بارز انسانيت را كه عالىترين بايستگىها وشايستگىها را در قلمرو طبيعت وجوامع انسانى به دست آورده بودند ، به طور فراوان از گذشته ها متذكر مىشويم . مثلًا مىگوييم : نويسندگان كتاب ودا وشروح آن واو پانيشادها وسقراط يونانى مردمى بوده‌اند كه به مرحلهء عالى از انسانيت نائل شده بودند . عدالت را به خوبى مىفهميدند . حق وباطل عملا براى آنان مطرح شده بود .
سقراط از بنيانگذاران آزادى وسازندگى انسانها بوده است . بدين ترتيب مىبينيم انسانيت نمونه هاى بسيار عالى وفراوان به تاريخ گذشتهء بشرى عرضه نموده است ، در صورتى كه دانش وفلسفهء آنان در بارهء جهان تقريبا ودر مقابل دانش وفلسفهء دورانهاى بعدى هيچ بوده است . به همين جهت است كه ما مىتوانيم با صراحت قاطعانه بگوييم : شناسايى طبيعت هيچ رابطهء استلزامى با تكامل انسانى ندارد .
قانون بسيار سادهء تناسب حرارت با اندازهء پختن نانى كه يك آدم ابتدايى به طور طبيعى وتجربه هاى كاملًا سطحى مىآورد ومورد عمل قرار مىدهد ، به وسيلهء مغزهاى بزرگ دقيقتر وظريفتر وگسترده تر مىگردد ، اتمها را مىشكافد وسر به قعر اقيانوسها مىزند وسر از ماده در مىآورد ، درست است كه در اين سير عميقانه وگسترده تر انسان مشغول كار بوده است ، ولى آيا اين سير بسيار با اهميت مستلزم آن بوده است كه آن انسان را وادار كند كه واقعا معتقد شود وعملا هم نشان بدهد كه من او به اضافه منهاى خانواده اش ، به اضافهء من كشورش ، به اضافهء منهاى قاره اش وبالاخره به اضافه منهاى نوع بشرى به جهت اتحاد در ايده ال اعلاى زندگى

365