يا تعريف ديگرى را از خودمان به آن تعريف اضافه مىكنيم .
وهمه مىدانيم كه تعريفاتى كه براى آگاهى تا كنون گفته شده است ، جز بيان حالت آيينه‌اى ذهن را در مقابل موضوعات ورويدادهايى كه هشيارى وآگاهى به آنها متعلق مىشود وبراى مغز يا روان روشن مىسازد ، چيز ديگرى گفته نمىشود .
سپس به انكشاف مورد آگاهى وترتيب آثار علم به آگاهى وتحرك وسكون مطابق آن كه هيچ يك ماهيت خود هشيارى را روشن نمىسازد ، مىپردازيم . چون ماهيت ادراك وهشيارى مانند يك نمود فيزيكى حقيقتش را بر ما روشن نمىسازد ، ما مجبور مىشويم مسائلى را در اين پديده مورد بررسى قرار بدهيم كه به اندازه هاى محاسبه نشده به وجود مىآيند ودر ليست مسائل علمى قرار مىگيرند وما را وادار به شناخت وتحليل وبررسى خود مىنمايند .
لذا اين موضوع كه هر چه آگاهى وهشيارى يك انسان بيشتر باشد به خير وصلاح او است ، شبيه به پند واندرزهايى جلوه مىكند كه معلمى به شاگردان يا پدرى به فرزندان خود مىدهد ومىگويد : بفهم وهوشيار باش ، هر چه بفهمى وهشيار باشى به خير وصلاح تست . پس از آن كه آن دانش پژوه يا فرزندان بزرگ شدند وبيشتر وعميقتر با مسائل علمى وحيات وانسانها ومحروميت وحق كشىها ومحدوديت آگاهىها آشنا گشتند ، قيافهء اعتراض به خود گرفته ومىگويند . اى كاش معلم وپدران ما به جاى آن اندرز « هشيار وآگاه باشيد » بما راه انعطاف وميعان را كه موجب برخوردارى از لذايذ حيات مىشود ، نشان مىدادند . هشيارى وآگاهى يعنى چه ؟ ديروز جمله‌اى را شنيدم كه مىگفت :
< شعر > « خرم دلى كه كره خر آمد الاغ رفت » < / شعر > سپس يك شماره از مجلهء تايم ديدم كه نوشته بود : انديشيدن عادت بدى است » فهميدم كه هر چه آگاهى وهشيارى بيشتر ، درد سر وبدبختى افزونتر .
بايد بگوييم : مسئله خيلى بالاتر از اين گونه شوخىهاى قهوه خانه‌اى وشب نشينىهاى وقت گذرانى است .

329