إسم الكتاب : تفسير ونقد وتحليل مثنوى جلال الدين محمد مولوى ( عدد الصفحات : 636)

اين حيله گر سه زمام دار گذشته را هم در موقعيت مناسبى براى توجيه كار ماكياولىاش همدست مىكند وبراى ساكت كردن محمد بن ابى بكر وموج نشان دادن مبارزه با حق را كه در پيش گرفته بود ، به چنين وسيله‌اى كه براى او امكان داشته است ، دست مىزند اين معاويه كه بهار اسلام را به خزان مبدل كرده بود ، يزيد فرزند خود را كه هيچ مورخى در فسق وفجور او ترديد نكرده است ، [1] با انواعى از حيله ها وتهديدها گرفته تا لبهء شمشير بران [2] به سرپرستى جوامع اسلامى نصب مىكند . وعبد الرحمن بن ابى بكر در يك جملهء مختصر مىگويد : « اين است سنت وقانون هرقل وقيصر . » [3] موقعى كه معاويه براى تحميل يزيد به مدينه كه مجتمع مهاجرين وانصار بود آمد ، بزرگان مدينه را كه امام حسين عليه السلام در ميان آنان بود در يك جا جمع كرده يك سخنرانى با اضطراب ومعانى مشوش ايراد كرد كه كار حيله گران اجتماعى است ، [4] نه يك حاكم الهى كه پيامبر اسلام منظور كرده بود .

[1] مقدمه ابن خلدون ، ص 216 ، وتاريخ يعقوبى ، احمد بن ابى يعقوب ج 2 ص 220 . .
[2] مقدمه ابن خلدون ، ص 241 .
[3] تاريخ الخلفا ، ص 203 . .
[4] معاويه در سخنانش مىگويد . . . ثم خلفه رجلان محفوظان وثالث مشكور وبين ذلك خوض طال ما عالجناه مشاهدة ومكافحة ومعاوينة وسماعا وما اعلم منه ما فوق ما تعلمان . » [ مخاطب ابن عباس وامام حسين عليه السلام است ] ( سپس دو مرد محفوظ وسومى مشكور به جاى پيامبر نشستند ودر اين اثنا فرو رفتنها بود كه مدت زيادى مىخواستيم آنها را حل كنيم وچه از نظر مبارزه وديدن وشنيدن ومن در بارهء سومى جز آنكه مىدانيد چيزى نمىدانم . ) در مقابل صراحت مكتب اسلام در همه قلمروهاى فردى واجتماعى ومادى ومعنوى ، امثال جملات فوق را به اضافهء كردار خارجى معاويه تنها با دو كتاب مطارحات وشهريار ماكياولى مىتوان تفسير كرد . مأخذ مزبور . 194 . . يعقوبى در صفت حيله گرى ومكر پردازى معاويه چنين مىگويد : « وكان اكثر فعله المكر والحيلة » ( اكثر كارهاى معاويه از روى مكر وحيله بوده است ) تاريخ يعقوبى ج 2 ص 238 . .

297