باشد وچه برونى ، انگيزه ايست كه موجب ترجيح راه انتخاب شده مىباشد ، در صورتى كه فرض ما در تساوى مطلق راه هاست كه به طور فراوان اتفاق مىافتد .
ممكن است در اين جا اعتراض ديگرى مطرح شود كه انتخاب يكى از راه ها در اين موارد ناشى از سلطه ونظارت شخصيت به دو قطب مثبت ومنفى كار نيست ، بلكه يك انتخاب سطحى وبدون دقت است كه در كارهاى مساوى صورت مىگيرد .
اين اعتراض هم صحيح به نظر مىرسد ، زيرا اگر فرض كنيم كه وصول بهدف حياتى فورى مانند فرار از جنايت ودرنده مثلًا نباشد ، با نظر به مشترك بودن راه ها يا كارها از نظر هدف منظور ، آن جامع مشترك كه همهء راه ها يا كارها دارند به طور اجبار انسان را وادار به اقدام مىكنند ، ولى تطبيق آن جامع مشترك ووصول به آن با سلطه ونظارت من به تساوى امور مزبوره انجام مىگيرد واين تطبيق كاملًا اختيارى است .
< شعر > ( ( 407 ) ) بل قضا حق است وجهد بنده حق هين مباش اعور چو ابليس خلق < / شعر > قضا وقدر الهى آن اندازه در سرنوشت تو دخالت مىورزد كه كوشش اختيارى تو اين مسئله را در مجلدات گذشته مشروحا مطرح كرده‌ايم ودر آن مباحث گفتيم : كه سرنوشت آدمى از دو عنصر عمده متشكل مىشود :
عنصر يكم - حكم حق تعالى ( قضا ) وتحقق رياضى وعينى آن حكم ( قدر . ) . . عنصر دوم - كار وكوشش ونظارت وسلطهء شخصيت آدمى به دو قطب مثبت ومنفى كار .

194