بىخودى وناهشيارى ورها كردن اختيار سطحى را كه به تعبير جلال الدين پالان منحرف به اين سو وبه آن سو است ، به فرمان حق به دست بياوريم چه معنا دارد ؟ اگر توضيحى را كه در مبحث فوق براى انتقال از پديده هاى جزئى زيبايى وعدالت بيان كرديم ، مورد دقت بيشترى قرار بدهيم ، خواهيم ديد كه ما انسانها به بركت رشد وتعالى روحى هر لحظه كه بخواهيم مىتوانيم زنجير وقيود پديده هايى را كه براى حيات طبيعى به دست وپاى روح مىپيچد كنار گذاشته در عالمى از ناهشيارى وبىخودى غوطه ور گشته واختيار پالان شكل فريبنده را زير پا گذاشته وبه جلوه هاى عالى اختيار كه از اعماق شخصيت سرمىكشد نائل شويم .
در اين موقع محبتهاى جزئى ما كه چه در خانواده وچه در اجتماع وچه در قلمرو انسان كلى ، از روى معامله با سود وزيان يا اشباع عواطف واحساسات ضرورى مربوط به ماشين زندگى بود ، به مرحلهء عالى محبت تبديل مىگردد ، با اين تبديل حقيقت اجزاء يك پيكر بودن را در روح كلى در مىيابيم واز شدت جذبه‌اى كه در اين حالت بما روى مىدهد از هوش وخود واختيار سطحى بالاتر مىرويم وطعم گسيخته شدن از جاذبيت پديده هاى مزبور را كه امواجى روى آب حيات طبيعى است مىچشيم .
هم چنين معقولات نظرى ما كه مادامى كه هوش وخود واختيار سطحى آدمى در آنها غوطه مىخورد ، آن معقولات نظرى هوش وخود واختيار را رنگ آميزى ومحدود مىسازد .
در اين جا معناى ناهشيارى وبىخودى وبىاختيارى عبارت از انتقال روح آدمى است به معقولات عالىترى كه با وحدت شگفت انگيزى پديده هاى سه گانه را از حدود وقيود معقولات نظرى رها ساخته ودر هوش وخود واختيار عالىترى كه از اعماق روح وابسته به روح ملكوتى سرمىكشد فرو مىبرد .
از اين قبيل است زيباييها ومعلومات متنوع وفعاليت عضوى كه سطح روان را اشغال نموده هوش وخود واختيار را رنگ آميزى ومحدود مىنمايد .
دستور خدا به وسيلهء وجدان وپيامبران هم اين است كه نگذاريد ظواهر اشكال

154