و آنان كه در صدد بهره بردارى از سرمايهء كلان ما وراى طبيعى روح نيستند ، به هيچ وجه قابل درك نبوده ، خواهند گفت : اين مشاهده ناشى از بازيگرى شما است ، نه تماشاگرى واقعيت .
شايد مقصود آنان كه مىگويند : روح انسانى در مرز طبيعت و ما وراى طبيعت قرار گرفته است همين است كه روح مشاهدات طبيعى خود را به كارگاه ما وراى طبيعى منتقل مىسازد و در آن جا با فعاليت مخصوص به خود ، مشاهده شده را به شكل واحدهاى ابدى و واحدهاى مطلق در مىآورد ، و ما نمىتوانيم به هيچ وجه منكر اين حقيقت بوده باشيم ، زيرا روشنترين شاهد را در اين باره در دست داريم كه براى همگان روشن است ، و آن مسئلهء ضمير خود آگاه و ضمير ناخود آگاه است ، با اين كه روان انسانى يك واحد است و شخصيت انسانى از نظر طبيعى قابل تعدد نيست ، ولى اقسام آن به سه قلمرو خود آگاه و نيمه آگاه و ناخود آگاه آن قدرها روشن است ، كه امروزه براى هيچ روان شناسى جاى ترديد نيست ، و نيز روشن است كه خواص و فعاليتهاى اين سه قلمرو آن چنان با يكديگر مغايرت دارند كه مانند مغايرت دو قيافهء طبيعى و ما وراى طبيعى براى انسان سطحى قابل درك نمىباشد .
شايد جلال الدين در اين بيت كه مىگويد :
< شعر > با خودى تو ليك مجنون بىخود است در طريق عشق بيدارى بد است < / شعر > همين معنى باشد كه ما متذكر شديم ، يعنى سازندگى طبيعى روح در حال خود آگاهى معمولى امكان پذير نيست ، مجنون عامرى توانسته بود ليلى را از نمود طبيعى خود كه فقط در خود آگاه به شكل يك نسخهء مطابق اصل خارجى كه زيبايى نسبى و محدود داشت ، به جايگاه عميقتر ( سطح عميق شخصيت ) منتقل ساخته در اعماق روحش جنبهء ما وراى نمود طبيعى به آن معشوق بدهد ، و به همين جهت است كه مىگويند : هنگامى كه اجل مجنون فرا رسيد ، ليلى به بالين او آمد و اظهار كرد كه من آمده‌ام و مجنون اعتنايى به او نكرده گفت : من ديگر با تو كارى ندارم ، آن وجودى كه از تو

200