جلال الدين در اين بيت مىگويد :
< شعر > جمله معشوق است و عاشق پرداى زنده معشوق است و عاشق مرده اى < / شعر > اين مضمون هم شخصيت عاشق را فانى و موجوديت معشوق را جلوه گر مىسازد كه با صورت دوم سازگار مىباشد .
خلاصه ما نتوانستيم مسئلهء اتحاد واقعى دو شخصيت عاشق و معشوق را از حدود تصورات و تجسيمات بالاتر برده و به عنوان يك نمود واقعى روانى بپذيريم . اما از نظر نمايش روانى شخص عاشق در روان خود مىتواند گاهى اتحاد سه حقيقت ( عشق و عاشق و معشوق ) را كاملا مشاهده كند ، و گاهى خود را از معشوق جدا ديده و به سمت او بگرايد ، و زمانى هم براى روح خود جهانى بسازد ، خلاصه ، چون همهء قاره هاى روح انسانى كه در حال عشق همگى دگرگون مىگردند براى ما روشن نيست ، ما نتوانستيم جملهء نهايى را در بارهء عشق بگوييم .
مسئلهء هشتم عشق يك موجود محدود را تا بىنهايت بزرگ مىكند يكى از خواص بىنظير عشق اين است كه مىتواند مورد عشق را تا بىنهايت بزرگ كند . با اين كه موضوع مفروض از لحاظ كميت و كيفيت محدود مىباشد ، ولى از آن جهت كه فعاليتهاى روانى انسان مىتواند تا بىنهايت گسترش پيدا كند ، لذا اين فعاليت در يك موجود مورد خواست متمركز شده شروع به جريان خواهد كرد ، و ديگر حالت توقف نخواهد داشت ، و روح به قدرى مىتواند به زيبايى عظمت معشوق بيافزايد كه از حدود محاسبات منطقى به كلى بر كنار گردد .
0 0 0 0 0 0 اين گونه مسائل در بارهء عشق فراوان است كه بايستى مورد تحقيق قرار بگيرد ، ولى چون جلال الدين بارها با اين پديده شگفت انگيز سر و كار خواهد داشت ، مقدارى از تفصيلات را به آينده موكول مىكنيم ، اكنون مىپردازيم به مطالبى كه جلال الدين در

60