السّلام و تقى بن مخلد .
پس اگر رسول - عليه السّلام - كسى را در منام او چيزى بدهد تعبير در آن چيز داخل شود . پس اگر آن چيز در حس چنان باشد كه در خيال است آن رؤيا به تعبير محتاج نباشد . و بر اين قدر از رؤيا اعتماد كرد إبراهيم خليل - عليه السّلام - و تقى بن مخلد . امّا چون إبراهيم در كنف عصمت حق بود او را از ذبح ولد نگاه داشت به خلاف ابن مخلد كه قى بر او گماشت تا به سمت حرمان از علم كثير موسوم گشت .
و لما كان للرؤيا هذان الوجهان ، و علمنا الله : فيما فعل بإبراهيم و ما قال له ، الأدب لما يعطيه مقام النبوة ، علمنا في رؤيتنا الحق تعالى في صورة يردها الدليل العقلي أن نعبّر تلك الصورة بالحق المشروع إما في حق حال الرائي أو المكان الذي رآه فيه أو هما معا . و إن لم يردها الدليل العقلي أبقيناها على ما رأيناها كما نرى الحق في الآخرة سواء .
و چون رؤيا را دو وجه است تعبير و ابقاء بر حال خود و حضرت الهى به فيض فضل نامتناهى در معامله [ اى ] كه با خليل خود إبراهيم بتقديم رسانيد از ابتلاء و فداء و خطاب او به قول « * ( قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيا ) * [13] » كه متضمن تعبير است به عدم تعبير ما را تعليم أدب كرد و بياموخت كه اگر حق - سبحانه و تعالى - را در صورتى ببينيم از صور مثاليه يا حسيّه كه دليل عقلى معبّر شرعا او را ردّ كند ، واجب شود كه آن صورت كه موجب نقصان است تعبير كرده شود به صورت كماليه كه شرع بدان وارد است . چنان كه در حديث آمده است كه حق - سبحانه و تعالى - تجلَّى كند در روز قيامت به صورت نقصان ، پس انكارش كنند ، پس متحول شود و تجلَّى كند به صورت كمال و عظمت ، لا جرم قبول سازند و به سجدهء او پردازند . و اين تغيير و تبديل گاهى از روى نظر به حال رائى و مرتبه و مقام او باشد ، و گاهى به اعتبار مرتبه و قدر مرئى ، و گاه به اعتبار هر دو ، و گاهى به اعتبار فضل زمان چون يوم جمعه و ليلة القدر [14] ، و گاهى به ملاحظه فضل مكان [ 106 - پ ] چون اماكن متبركه و اراضى مقدسه ، و گاه مراعات همهء اين امور كرده آيد . و لهذا يك رؤيا را به نسبت با دو كس تعبير مختلف باشد .
و اگر دليل عقلى ردّ نكند به اينكه تجلَّى در صورت نوريه باشد بر آن صورت كه ديده باشيم ابقا كنيم چنان كه حق - سبحانه و تعالى - در آخرت بحسب

[13] س 37 ى 105 .
[14] قا : ليله قدر .

275