ظهور خويش فرعونى آغاز نهند .
فينظرون أنفسهم أربابا بعد ما كانوا عند أنفسهم عبيدا ، ) * پس انفس خود را ارباب بينند بعد ما كه نزد نفوس خويش عبيد بودند ، لا جرم دعوى الوهيت كنند ، و ظاهر شوند به ربوبيت از براى غلبه بر مقام وحدت . و ايشان بندگانند به نسبت با تعيّنات خويش .
و جايز نيست بنده را دعوى ربوبيت مطلقا ، و لهذا خواجه - عليه السلام - به قول : « اشهد ان محمّدا عبده و رسوله » . [ 73 - پ ] اظهار شرف مىكند ، و عيسى - عليه السّلام - در مقام افتخار مىگويد : * ( إِنِّي عَبْدُ الله آتانِيَ الْكِتابَ ) * و الحكم و النبوّة . و شيخ - قدّس الله سرّه - بر نهج انشاد مىگويد :
< شعر > لا تدعني الَّا ب « يا عبد » ها فانّه اشرف اسمائى < / شعر > اين ضعيف گويد ، بيت :
< شعر > اگر چه عار همى آيدم ز شاهى عالم بر آستان درت فخر مىكنم به غلامى < / شعر > فهم العبيد الأرباب .
پس ايشان عبيداند حق مطلق را از روى تعيّن و تقيّد ، و ارباباند آن چه را در تحت حيطه و احكام ايشان است . پس به اعتبارين ، هم عبيد است و هم ارباب .
* ( وَلا يَلِدُوا ) * أي ما ينتجون و لا يظهرون * ( إِلَّا فاجِراً ) * أي مظهرا ما ستر .
يعنى : نتيجه از ايشان بظهور نيايد به غير از اظهار آن چه حق مستور ساخته است از اسرار ربوبيت در مظاهرش .
* ( كَفَّاراً ) * أي ساترا ما ظهر بعد ظهوره .
و كفار باشد يعنى ساتر بود آن چه را ظاهر شد بعد از ظهورش ، چنان كه امروز نيز بدين موجب عمل به تقديم مىرسانند در قول حق - سبحانه و تعالى - كه مىفرمايد :
* ( هُوَ الأَوَّلُ وَالآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْباطِنُ » [58] ، كه آيت صريح است در اين معنى كه در وجود غير حق نيست ، امّا به قدر مبلغ علم خويش و بحسب عقول خود به تأويل آن قيام مىنمايند . و در آيهء كريمه * ( وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ » [59] . و امثال آن طريق انتهاج مناهج تأويل مسلوك مىدارند ، و اگر درايت آن چه در آيتين است مىخواهى در اين أبيات تأمّل نماى . بيت :

[58] س 57 ى 3 .
[59] س 57 ى 4 .

202