بردارند ، و دانايى در مخاطبه ايشان در اين قول [35] صادق كه بيت :
< شعر > نابود شو اى دوست كه بودن خوش نيست فرعون صفت خويش ستودن خوش نيست چون هستى و كبريا خدا دارد و بس چيزى كه ندارى ، آن نمودن خوش نيست < / شعر > فهم مستخلفون فيه . فالملك لله تعالى ، ) * يعنى : محمديّين خليفه ساختهء حقاند در انفس خويش و در همهء آن چه ايشان راست از كمالات . لا جرم ملك تنها حق را باشد .
و هو وكيلهم ، فالملك لهم و ذلك ملك الاستخلاف .
و حق ، وكيل قوم نوح است عليه السّلام ، چنانچه در حق ايشان گفت : « أَلَّا تَتَّخِذُوا من دُونِي وَكِيلًا » [36] . پس ملك ايشان را باشد ، ليكن ملك استخلاف و تبعيت ، نه ملك حقيقى به طريق اصالت ، چه ملك به طريق اصالت تنها حق راست ، و چون محمديان به كشف و شهود دريافتند كه هيچ ذات و كمال و وجود به اصالت غير حق را نتواند بود ، حضرت حق نيز در حق ايشان خطابى مطابق كشف و فهم ايشان فرمود ، و با ايشان طريق مكر مسلوك نداشت .
و قوم نوح - عليه السّلام - چون پنداشتند كه آن چه در دست دارند ملك ايشان است ، تصديق مقال ايشان كرده شد [ 66 - ر ] بر سبيل مكر ، و بطريق تجلَّى بر حسب اعتقادشان ، چه چاره نيست از آن كه حق متجلَّى شود روز قيامت بحسب اعتقاد معتقدان ، چنانچه فرمود : « انا عند ظنّ عبدى بى » . و مسلم در صحيحش ذكر كرده :
« الباري يتجلَّى فينكر و يتعود فيتحول لهم في الصورة الَّتي عرفوه فيها فيقرّون بعد الإنكار » . امّا بعضى آشفتگان كوى عشق گويند ، بيت :
< شعر > ز چشم مردم صورت پرست پنهانى و ليك در نظر اهل دل هويدايى چو نور چشم حسينى چگونه نشناسد به هر لباس كه اى نازنين برون آيى < / شعر > و بهذا كان الحق [ تعالى ] مالك الملك ، كما قال الترمذي [ رحمه الله ] .
يعنى : به سبب آن كه حق - سبحانه و تعالى - مر عباد كمّل را ملك استخلاف اثبات كرد ، و نفس خود را وكيل ايشان ساخت و موكَّلى را مىرسد كه تصرف كند در وكيل بحسب عزل و اثبات ، چنان كه تصرف در ملك مىكند ، حق

[35] قا : قوم .
[36] س 17 ى 2 .

185