و تحقيق كلام در اين مقام آنست كه بنده ما دام كه باقى است خلاص از جميع قيودش ميسّر نشود بلكه از بقاء ما به التعيّن كه چاره نيست هنوز مناسبت تامه حاصل نگردد . پس [27] او را رؤيت و شهود حق ممكن نباشد چنان كه در آينهء مصيقل اگر چه صورت خود را بينى ، امّا آن مواضع را از آينه - كه صورت را در آن موضع مىبينى - نتوانى ديد .
تا تو خود را پاى بندى ، باد دارى درد و دست خاك بر خود پاش كز تو هيچ نگشايد ترا تا از تو اثرى باقى است و صورت خود را در آينه مىبينى ، از ديدن تمامى آينه محرومى ، با آن كه مىدانى كه ظهور صورت تو جز در آينه نيست . بيت :
< شعر > تو محجوب از او هم ز دست خودى چو ماهى گرفتار شست خودى < / شعر > حاصل آن كه چون انسان به كمال رسد ، متجلَّى شود به تجلَّى ذاتى حق ، حصه اى كه او راست از وجود مطلق ، و آن حصه عين ثابتهء اوست . پس صورت عين خود را بيند نه حق را . و ممكن نيست كه او را بيند از براى تقييد بيننده و اطلاق حق و متعالى بودن او از صورت معينهء حاصره . آرى ، بيت :
< شعر > حجاب طلعت جانان تويى تست اى نادان حجاب از پيش برخيزد چو تو از خود شوى يكتا براى رحمت فردا مباش امروز در زحمت اگر ديدار مىجويى ز ديد خويشتن فردا < / شعر > فأبرز الله ذلك مثالا نصبه لتجليه الذاتي ليعلم المتجلَّى له أنه ما رآه .
پس حق تعالى مثال از براى تجلَّى ذاتى إبراز كرد تا متجلَّى له داند كه چه مىبيند ، و به زبان حال از آينهء جمال اين خطاب بشنود ، بيت :
< شعر > گر چه بسيارى به سر گرديده اند خويش را ديدند و خود را ديده اند هيچ كس را ديده بر ما كى رسد چشم مورى بر ثريا كى رسد اى شده اندر جوال خويشتن [ 38 - ر ] مىپرستى هم خيال خويشتن كار بيرون است از تصوير تو چند جنبانم بگو زنجير تو < / شعر > و ما ثمّ مثال أقرب و لا أشبه بالرؤية و التجلي من هذا . و أجهد في نفسك عند ما ترى الصورة في المرآة أن ترى جرم المرآة لا تراه أبدا البتة حتى ان بعض من أدرك مثل هذا في صور المرايا ذهب إلى أن الصورة المرئية بين بصر الرائي و بين المرآة .
و اينجا هيچ مثال اقرب و اشبه به رؤيت و تجلَّى ذاتى از اين مثال نيست ،

[27] قا : و + پس .

124