شأن او « كُلَّ يَوْمٍ هُوَ في شَأْنٍ » باشد او را صورت معيّنه نخواهد بود و نيست . اين حال منزّه عارف است يا آن كه گويد كه منزّه از ظهور در صورت است چنانچه منزّه جاهل به حقيقت امر مىگويد و مشبّه موصوف به صفات كماليّهء [ 160 - پ ] مشتركه ميان حق و خلق ، مانند علم و قدرت و سمع و بصر و غيرها مىدارد .
فمن رأى الحق منه فيه بعينه فذلك العارف .
يعنى : هر كه حق را از حق در حق به عين حق بيند يعنى به حكم « لا يرى الله إلَّا الله » ، آن بيننده عارف است كه رائى و مرئى غير حق را نمىبيند يا آن كه هر كه حق را از نفس خود در نفس خود به عين حق بيند او عارف بنفس الأمر است زيرا كه به موجب « لا تُدْرِكُه الأَبْصارُ » [42] به عين غير رؤيت حق نمىتواند بود .
< شعر > ديده اى وام كنم از تو برويت نگرم ز ان كه شايستهء ديدار تو نبود نظرم تويى از منظر چشمم نگران بر رخ خويش كه تويى مردمك ديده و نور بصرم < / شعر > و من رأى الحق منه فيه به عين نفسه فذلك غير العارف .
يعنى : هر كه حق را از نفس خود در نفس خود به ديدهء خود بيند غير عارف است ، زيرا كه مطلع بر آن نيست كه غير حق ، حق را نمىتواند ديد با وجود آن كه صاحب شهود است و از خود در خود حق را مىبيند فامّا نمىداند كه ديدن حق به عين حق است نه به عين خود .
و من لم ير الحق منه و لا فيه و انتظر أن يراه به عين نفسه فذلك الجاهل .
يعنى : هر كه حق را از نفس خود و در نفس خود نبيند و منتظر باشد كه در قيامت حق را به عين نفس خود ببيند او جاهل محجوب است كه مهتدى به معنى لقا نشده است .
و بالجملة فلا بد لكل شخص من عقيدة في ربه يرجع بها إليه و يطلبه فيها .
يعنى : لا بد است هر شخصى از اشخاص را از عقيدهء خاص نسبت با خداى خود كه رجوع مىكند آن شخص به سبب آن عقيده به ربّ خود ، و طلب مىكند ربّ خود را در صورت آن عقيدهء خود .
فإذا تجلى له الحق فيها و أقرّ به ، و إن تجلى له في غيرها أنكره و تعوذ منه و أساء الأدب عليه في نفس الأمر .

[42] س 6 ى 103 .

398