مقدّمه در بيان تباين مشارب ارباب حال و تباعد مراتب اصحاب كمال بدان كه طوايف ارباب قلوب ، و مستفتحان أبواب غيب الغيوب ، و سرگشتگان باديهء شوق ، و لب تشنگان صهباى ذوق ، و متوجّهان حضرت كبريا و جلال ، و متعطشان زلال وصال كه طالبان مشاهدهء جمال حق و راغبان ادراك حقيقت جناب مطلقند چون جست و جوى نموده‌اند و آيينهء دل از زنگار ما سوى زدوده‌اند به حكم آن كه چون يك روى در دو آينه نمايد هر آينه در [ هر آينه ] روى ديگر پيدا آيد . [ لا جرم ] اشارات ايشان به ذاتى كه منزّه و عالى باشد از لواحق قيود و اعتبار عموم ، و حقيقتى كه مقدّس و متعالى باشد از مضايق حدود و استار رسوم ، بر وجوه مختلف افتاده و هر عارف از او نشانى ديگر داده و هر ناظر بر او نامى ديگر نهاده . آرى ، < شعر > صد مثل و نام و لقب گفتمت برترى از نام و لقب برترى < / شعر > و هيچ شبهه نيست كه اختلاف در عبارات سالكان راه حق بحسب تفاوت تجلَّيات جناب مطلق است - و لهذا شيخ فريد الدّين عطار گفته :
< شعر > سالكان را بين به درگاه آمده جمله پشتاپشت و همراه آمده هست با هر ذرّه درگاهى دگر پس زهر ذرّه به دو راهى دگر تو چه دانى تا كدامين ره روى در كدامين ره بدان درگه روى < / شعر > - و الَّا مقصود اولياى حضرت معبود ، و مشهود كاملان مكاشف از ارباب شهود جز يكى نتواند بود [26] اما اين شجر را تكيه بر عرش و ثرى و ساق نيست .

[26] پا : نتوانند بود .

11