و از شعب آن سياست تغلبى بود كه غرض سايس غلبه بود و جماعت را در بندگى و خدمت خود مرتب دارد و سياست كرامت بود كه مدبر را نظر بر كرامات متبوع بود از جاه و صيت و مدح و جماعت را بحسب استعداد در آن اشتراك دهد ب سياست قلت كه غرض از آن اقتناء اموال بود و مزاحمت رؤساء در آن سياست ضار نبود چون در كفايت متساوى باشند ج سياست اجتماعى و غرض از آن حريت بود و آن را سياست احرار نيز خوانند و جماعت در آن سياست متساوى باشند در حقوق و نصيب و استبدال حاكم مفوض براى ايشان باشد د سياست اخيار كه غرض از آن اقتناء سعادت آجل و عاجل بود و رئيس ايشان رئيس بالطبع بود و آن افضل قوم بود و اگر بسيار باشند بمثابت يك نفس باشند و در تحت آن رياسات جزوى بحسب اصناف صناعات مرتب بود يكى نازلتر از ديگرى و مخالفت و منازعت در آن اجتماع صورت نبندد و قومى سياست ضرورت كه سبب اجتماع امرى ضرورى بود مانند كسب قوت و سياست لذت نيز اعتبار كنند و از تركيب تغلب و كرامت سياست وجدانى آيد و از تركيب تغلب و قلت سياست خست و سياست كرامت زود تغلبى شود و در سياست اجتماعى هم باشد كه تغلبى حادث شود از فرط مسامحت مدبر و جودت سياست اقتضاء حفظ سنن كند و ردائتش اقتضاء اختلال آن و بر جمله در هر باب بحسب اخلاق و عادات و اغراض امورى لازم باشد كه مشير را از معرفت آن چاره نبود تا بر حفظ مصلحت هر يكى قادر باشد و معرفت تجارب گذشتگان و سير سايسان در اين باب نافعترين چيزى بود و اما جزويات غير عظام نا معدود باشد و جمله متوجه بود بطلب صلاح حالى پس بايد كه معنى صلاح حال و انواع و اجزاء آن معلوم بود تا بحسب آن اعداد مواضع در هر بابى ممكن باشد و صلاح حال استجماع فضايل نفسانى و

549