چه باشد كه جزوى نه چنين بود يا بر اقل مانند مستنشق هوا را ج و آنچه عامتر از موضوع بود خاصه نبود د و آنچه دايما موجود نبود موضوع را خاصه نبود مانند كتابت انسان را و به اين نزديك بود تعريف به چيزى خاص بزمانى مانند جلوس زيد را بقياس با عمرو كه قاعد بود به شرط آنك معرف مقيد به زمان و حال نگرفته باشند و بر اطلاق گرفته و همچنين چون خاصه بقياس با احساس بود و احساس لا محاله بر زمانى بود پس دايم نبود مانند كوكب مضى بغايت فوق الارض آفتاب را چه بشب اين حكم صادق نبود و اما آنچه كلى بود و اگر چه بحسب حس بود مانند تلون سطح را از اين قبيل نبود و همچنين نشايد كه پيش از موضوع يا پس از او موجود بود مانند تنفس بقياس با زيد ه نشايد كه موضوع را بجاى خاصه بنهند چنانك انسان را خاصه ضاحك كنند چه يك موضوع را خواص بسيار تواند بود و اگر موضوع خاصه هر يكى باشد خاصه هيچ كدام نبود و نشايد كه فصل بجاى او بنهند ز و نشايد كه بحسب اسمى بود و بحسب مرادف او نبود چنانك خير مثلا خاصه مطلوب نهند و خاصه مؤثر نبود و اين مواضع بحسب اعطاء نفس خاصه است و اما باعتبار جودت خاصه اين است ح بايد كه خفىتر از موضوع نبود و خفىتر دو نوع بود يكى آنچه تعريفش جز بموضوع نتوان كرد چنانك كسى گويد محرك حيوان خاصه نفس است و تعريف حيوان جز بنفس ممكن نبود و ديگر آنچه تعريفش بر معرفت موضوع موقوف نبود اما خفىتر بود از موضوع و آن هم دو نوع بود يكى آنچه خفىتر بود بحسب تصور مانند شبيه بنفس در لطافت آتش را و ديگر آنچه خفىتر بود بحسب تصديق يعنى وجودش موضوع را خفى بود مانند آنچه تعلق نفس اول به او بود جزو حار را و اين موضوع علمى است و در ابطال نافع بود و اما در اثبات بعد از مساوات بايد كه اعرف بود به تصور و تصديق

489