فن دوم در مواضع شش فصل است فصل اول در مواضع اثبات و ابطال عادت چنان رفته است كه ابتداء از مواضع اثبات و ابطال كنند چه نفع آن در همه مواضع عام است و اثبات و ابطال اعراض هم داخل است در اين باب و ابطال عرض جز بلا وجود در كل صورت نبندد چه لا وجود در بعضى مقتضى ابطال عرض نبود و در حد و خاصه وجود در كل موضوع بايد و لا وجود در كل لا موضوع و اثبات مساوات اگر چه دشوار بود ابطال عرض بود و اثبات و ابطال يا از جوهر وضع بود يا خارج از آن و بهرى مواضع خارج خاص بود در نفع و بهرى عام و مشترك و مشهورترين مواضع اين است كه در بيست بحث ايراد كرده آمد ا حد موضوع و محمول بگيريم و هر يكى را باجزاء ذهنى يعنى جنس و فصل و اجزاء وجودى يعنى ماده و صورت تحليل كنيم و باجزاء اجزاء تا رسيدن ببسايط پس اگر محمول يا حدش يا جزوى مساوى او بر موضوع يا حدش يا جزوى مساوى او محمول بود اثبات كلى فائده دهد و بر عكس اثبات جزوى و اگر ميان كلى و جزوى يا ميان دو جزو منافات بود ميان موضوع و محمول منافات بود مثلا خواهيم كه بدانيم كه فاضل حسود بود يا نه حد فاضل آنست كه افعال و انفعالات و تلذذ و تاذى او بر وجه محمود يا بر سيرت عدالت بود و حد حسود آنست كه چون از حسن حال اخيار خبر يابد متاذى شود و اين تاذى نه محمود است و نه بر سيرت عدالت پس معلوم شود كه فاضل حسود نتواند بود و اين اعتبار در

467