بضاحك منتصب القامه يا باعراض عام زيادت از يكى كه مجموع مساوى معروض باشد چنانك تعريف خفاش بمرغ زاينده و اول بهتر بود چه اول تميز بالذات كند و چون اعراض و خواص جمع شوند اعم مقدم بايد داشت و تعريف باعراض ذاتى حقيقى بهترين تعريفات رسمى بود چه اعراض ذاتى به قوت مشتمل بود بر معروضات و اما تعريف مشتمل بر ذاتيات و عرضيات رسم مركب بود و بهترين آن بود كه ذاتى جنسى بود تا اول ماهيت بوجهى از وجوه وضع كرده باشند و بعد از آن آن را به ديگر اوصاف مقيد گردانند و چندانك جنس قريبتر بود بهتر بود و عام بر خاص تقديم بايد كرد و ذاتى بر عرضى پس اگر عرضى عام بود و ذاتى خاص عرضى مقدم بايد داشت بسبب مذكور و از رسوم آنچه افادت تميز كلى كند آن را رسم تام خوانند و باقى رسوم ناقص باشد و بعضى رسم مركب را تام خوانند و مفرد را ناقص و اما تعريف به غير ذاتيات و عرضيات تعريف بنظاير و اشباه بود و آن به قوت هم تعريف بعرضيات باشد چه وجه مشابهت امرى عارضى بود شبيهى را و ايراد نظاير گاه بود كه جهت بيان تماثل بود و گاه بود كه جهت بيان تقابل بود چه ذهن همچنانك از شبيه بشبيه انتقال كند از مقابل بمقابل انتقال كند و بهترين امثله آن بود كه بر وجه مشابهت و وجه مخالفت مثال و ممثول مشتمل بود چنانك گويند ارادت نفوس فلكى مانند ارادت نفوس حيوانى بود در شعور بفعل خود و ايثار آن و مخالف آن بود در آنك افعال فلكى بر يك نهج بود مانند افعال طبيعى چه اين بيان بر دو مثال مشتمل است هر يكى متضمن وجه مشابهتى و وجه مخالفتى و تعريف كليات بجزويات چنانك گويند جنس مانند حيوان بود و نوع مانند انسان و شخص مانند زيد و مثلث مانند اين مثلث از اين قبيل بود و همچنين تعريف معقولات بمحسوسات چنانك مانند تعريف يقين بنور و تعريف حيرت بظلمت و عقول ناقصه را با امثله

415