صورتها بر كذب جمع آيند جز دو صورت كه همه دانا يا همه جاهل بود بر صدق جمع نيايند و اگر موجبه محصله از لوح دوم بود با سالبه در هشت صورت كه ذكر دانا هست و ذكر جاهل نه بر صدق جمع آيند و در هشت صورت كه ذكر دانا نيست و جاهل هست بر كذب جمع آيند و با موجبه در هشت صورت كه ذكر جاهل و دانا بهم است بر صدق جمع آيند و در هشت صورت كه ذكر هر دو نيست بر كذب و نقايض جمله بضد بود و چون اعتبار معدوليه و عدميه كنيم اگر موجبه معدوليه از لوح اول بود با سالبه در همه صورتها الا سه صورت كه همه دانا يا جاهل يا معدوم بود بر صدق جمع آيند و بر كذب نيايند و با موجبه در يك صورت كه همه جاهل بود بر صدق جمع آيند و در دو صورت كه همه دانا بود يا همه معدوم بر كذب و اگر موجبه معدوليه از لوح دوم بود با سالبه در هفت صورت كه نه ذكر دانا بود و نه ذكر جاهل و نه معدوم بر صدق جمع آيند و در هشت صورت كه هم ذكر دانا بود و هم ذكر جاهل بر كذب جمع آيند و با موجبه در هشت صورت كه ذكر جاهل هست و دانا نه بر صدق جمع آيند و در نه صورت كه ذكر دانا هست و جاهل نه يا معدوم است بر كذب جمع آيند و نقايض جمله بضد بود در صدق و كذب و اگر لوح مهملات با يكى از اين الواح اعتبار كنيم حكم همين بود چه هر مهملى در قوت يكى از جزويات است و همچنين بازاء لوح مهملات اگر لوحى ديگر بنهيم جمله از كليات اعتبار آن نيز با يكديگر و با ديگر الواح از اين جمله معلوم شود و چون اين مقدمات ممهد شد مقرر شد كه چون اعتبار وجود موضوع كنند در شخصيات سالبه محصل و موجب معدولى متلازم باشند و موجب محصل و سالب معدول متلازم باشند و يكى در قوت بجاى ديگر بود در محصورات چون كيفيت و عدول و تحصيل مختلف باشد و كميت موافق تلازم حاصل بود مثلا چون گوئيم همه مردمان دانايند لازم آيد كه هيچ

112