و پوشيده نماند كه اگر اين « يعنى » كلام حضرت باشد پس حجّيت آن ظاهر است و اگر كلام راوى باشد باز خالى از تاييدى نيست ، و غرض ما در اين مقام زياده از آن نيست ؛ چه آنكه گذشت از اجماع ، كافى است در احتجاج .
اينها همه با قطع نظر از اينكه امام ظاهر در امام معصوم است ، و امّا بعد از تمسّك به آن چنان كه علامه حلَّى رحمه اللَّه در منتهى [1] كرده پس دلالت حديث بر مدعى ظاهر است هر چند « يعنى » كلام راوى باشد ؛ و از آن راه استدلال كرده علامه رحمه اللَّه به اين حديث بى ذكر « يعنى » تا آخر .
و روايت كرده شيخ رحمه اللَّه در تهذيب بسندى صحيح از محمد بن مسلم از امام محمد باقر يا امام جعفر صادق عليهما السلام كه گفته : سألته عن اناس في قرية هل يصلَّون الجمعة جماعة ، قال : نعم ، و يصلَّون أربعا إذا لم يكن من يخطب . [2] يعنى سؤال كردم آن حضرت را از جمعى كه در دهى باشند آيا مىگذارند جمعه را در جماعت ؟ فرمود : بلى مىگزارند چهار ركعت هرگاه نباشد كسى كه خطبه بخواند .
پوشيده نماند كه مراد به جمعه در اين حديث ظهر جمعه است و استعمال جمعه در آن شايع است ، چنان كه قبل از اين نيز مذكور شد ، پس اين حديث صريح است در اينكه چهار ركعت بعنوان جماعت مىگزارند وقتى كه نباشد كسى كه خطبه بخواند [3] و قبل از اين گفتيم كه بايد مراد به كسى كه خطبه بخواند اين باشد كه مأذون باشد در آن يا اينكه نماز جمعه واجب عينى نباشد و او مختار باشد در خواندن خطبه و نخواندن آن ، چه اگر واجب عينى باشد كسى كه امامت جماعت تواند كرد البته خطبه به قدر اقل واجب بايد تواند خواند . و عجب اينكه قايلين بوجوب عينى استدلال كرده‌اند به اين حديث بر وجوب عينى بنابر اينكه حمل كرده‌اند كسى را كه خطبه بخواند بر اينكه تواند خطبه خواند ، پس مفهوم حديث بنابر آن است كه اگر بوده باشد كسى كه خطبه تواند خواند چهار ركعت نمىگزارند بلكه دو ركعت مىگزارند . و اين بسيار ضعيف است ؛ چه ظاهر شد كه معنى « من يخطب » آن نيست كه ايشان فهميده‌اند . و بر تقدير تسليم ؛ ظاهر آن است كه مراد اين باشد كه اگر « من يخطب » باشد ضرور نيست چهار ركعت گزاردن بلكه دو ركعت هم مىتوان گزارد نه اينكه چهار ركعت اصلا مجزى نيست چنان كه مذهب قايلين به وجوب عينى است .
و بعضى حمل كرده‌اند جمعه را در سؤال بر دو ركعتى و گفته‌اند كه قول حضرت « بلى » يعنى بلى مىگزارند دو ركعتى ، و قول او : « مىگزارند چهار ركعت تا آخر » كلام ديگر است

[1] منتهى المطلب ، ج 1 ، ص 317
[2] التهذيب ج 3 ، ص 238 ؛ الاستبصار ج 1 ، ص 419 ؛ وسائل الشيعه ج 7 ، ص 306
[3] يا آنكه مراد امام جمعه از اهل سنت باشد . منه اطال اللَّه بقاؤه .

730