باشد . و حاصل كلام چنين شود كه اگر بگزارى با امام معصوم كه با خطبه است مىگزارى دو ركعت ، و اگر بگزارى بى خطبه كه بى امام معصوم است بلكه با پيشنمازان ديگر جماعت ، مىگزارى چهار ركعت . و اين توجيه بعدى ندارد بلكه ظاهر اين است ؛ چه ظاهر اين است كه اين كلام ابن بابويه مضمون حديث سماعه [1] است كه بعد از اين مذكور خواهد شد ، چنان كه دأب اوست كه در مسائل عبارت احاديث را به جنس ذكر مىكند و آن حديث سماعة ظاهر الانطباق است بر اين وجه چنان كه بعد از اين ظاهر خواهد شد ان شاء الله .
اين همه با اينكه كتاب نيز در ميان نيست [2] و اين نقل هم مستند به شيخ زين الدين رحمه اللَّه است و احتمال غفلت جارى است .
و ديگر گفته‌اند كه هم ابن بابويه در كتاب امالى در وصف دين اماميّه گفته : « و جماعت در روز جمعه فريضه است و در باقى روزها سنت است و هر كه ترك كند آن را [3] از روى رغبت از آن [4] و از جماعت مسلمانان بى علَّتى پس نيست نمازى از براى او ، و ساقط شده است جمعه از نه كس » [5] و شمرده است آنها را .
جواب : ظاهر است كه اين كلام دلالت نمىكند مگر بر وجوب جماعت در روز جمعه و هيچ يك از شرايط آن معلوم نمىشود پس از كجا معلوم مىشود كه امام معصوم يا نايب او را در كار نمىداند ؟
و اگر گويند كه هرگاه وجوب آن مخصوص به زمان حضور باشد ، پس ذكر آن در اين

[1] وسائل الشيعه ج 7 ، ص 310 ، باب 5 از ابواب نماز جمعه ، حديث 3 .
[2] بعد از نوشتن رساله نسخه‌اى از كتاب مذكور بدست آمد و در آنجا عبارت چنين است : « كه اگر بگزارى [ ظهر را ] با خطبه مىگزارى دو ركعت ، و اگر بگزارى بى خطبه مىگزارى آن را چهار ركعت به يك تسليم . و فرموده است امير المؤمنين عليه السّلام : نيست كلامى و حال آنكه امام خطبه بخواند روز جمعه و نه التفاتى مگر آنچه حلال است در نماز و اگر گردانيده شود نماز روز جمعه دو ركعت به سبب دو خطبه ، گردانيده مىشود آن دو خطبه عوض دو ركعت آخر پس آن نماز است تا اينكه فرود آيد امام » . و پوشيده نماند كه اين عبارت اصلا دلالت بر وجوب عينى نماز جمعه ندارد بلكه ظاهر آن تخييرى است ميانه گزاردن با خطبه با امام ، و گزاردن بى خطبه و آن اعمّ از اين است كه با امام باشد يا تنها . و اگر ظاهر در اين نباشد دلالت نميكند مگر بر آنكه با امام با خطبه دو ركعت است و بى خطبه چهار ركعت . و امّا اينكه چه وقت با امام با خطبه توان گزارد و يا بايد گزارد و چه وقت بى خطبه اصلا معلوم نيست . اين بر تقديرى است كه امام حمل شود بر اعمّ از معصوم و اگر بر خصوص معصوم شود پس صريح است در اختصاص گزاردن با خطبه به صورت وجود امام معصوم عليه السّلام . و قول او « اگر گردانيده شود نماز روز جمعه » ، ظاهر است در جواز نگزاردن دو ركعت با خطبه و اصلا دلالت بر وجوب عينى ندارد ( منه رحمه اللَّه ) رجوع شود به كتاب المقنع ص 147 و 148 .
[3] يعنى جماعت را و اين مطلق است مخصوص جمعه نيست چه اين مضمون حديثى است كه در باب جماعت وارد شد و غرض مبالغه است در استحباب آن و نفى كمال نماز بى آن . منه اطال الله بقاؤه .
[4] رغبت از چيزى به معناب تنفّر از آن است ، و رغبت به چيزى ميل به آن . منه اطال الله بقاؤه .
[5] الامالى ، ص 643 ( مجلس 93 )

719