وجوب عينى دانسته‌اند و به جواز در زمان غيبت قايل شده‌اند . و بعضى شرط اصل انعقاد گرفته‌اند و به حرمت در زمان غيبت قايل شده‌اند ؛ مانند ابن ادريس ، و آنچه مشخص است اجماع بر اشتراط وجوب است چنان كه اكثر گفته‌اند نه اصل انعقاد و اجماع بر اشتراط اصل انعقاد نيز واقع شده ، امّا در زمان حضور نه مطلقا ؛ چنان كه تصريح كرده به آن شهيد ثانى رحمه اللَّه در شرح ارشاد [1] و از كلام شهيد رحمه اللَّه نيز در ذكرى [2] چنان كه نقل كرديم ظاهر مىشود . و منشاء اشتباه ابن ادريس اين نيز مىتواند شد . و الله تعالى يعلم .
و محقق ثانى شيخ على رحمه اللَّه در رساله نماز جمعه [3] گفته : اجماع كرده‌اند علماى ما طائفه اماميّه رضوان الله عليهم طبقه بعد از طبقه از عصر ائمه ما عليهم السلام تا اين عصر ما بر انتفاى وجوب عينى از جمعه حال غيبت امام و حال حضور او با عدم تصرّف و نفوذ احكام او .
و در شرح قواعد [4] نيز در چند موضع تصريح كرده به اجماع بر انتفاء وجوب عينى در زمان غيبت ، و نيز تصريح كرده به اين كه : حال حضور امام و عدم تسلط و نفوذ احكام او ، حكم زمان غيبت دارد .
و شهيد ثانى رحمه اللَّه در شرح ارشاد [5] در بحث جمعه گفته وجوب عينى منتفى است در حال غيبت به اجماع ؛ و در بحث نماز عيد گفته : وجوبى كه ثابت است در جمعه نيست مگر تخييرى چنان كه گذشت . امّا عينى پس آن منتفى است به اجماع .
و در شرح الفيه [6] در اثناى كلامى گفته : وجوب در حال غيبت با منصوب عام كه فقيه باشد تخييرى است نه عينى ، چنان كه اجماع كرده‌اند بر آن اصحاب . و قبل از اين كلام نيز تصريح كرده كه اشتراط وجوب عينى به امام يا منصوب او ، و اشتراط اصل انعقاد به آن يا امكان مانند حال حضور امام عليه السّلام موضع وفاق است .
و در شرح لمعه [7] گفته اگر نمىبود دعوى ايشان اجماع را بر عدم وجوب عينى هر آينه بود قول به آن در غايت قوّة ، پس لا اقل به تخييرى با رحجان جمعه بايد قايل شد .
و بعد از آن كه از كلام اين علماء اعلام ظاهر شد حقيقت اجماع واقع در اين مقام نقل

[1] روض الجنان ج 2 ، ص 757
[2] ذكرى ، ج 4 ، ص 104 - 105
[3] رسائل المحقق الكركى ج 1 ، ص 147 و 148 ( رساله نماز جمعه )
[4] جامع المقاصد ج 2 ، ص 377 - 379 .
[5] روض الجنان ج 2 ، ص 770
[6] المقاصد العلية فى شرح الرسالة الالفية ، ص 359
[7] شرح اللمعة الدمشقية ( جامعة النجف ) ج 1 ، ص 301

692