زيرا كه واجب ، فعلى را گويند كه از جانب شارع امرى متوجه آن شده باشد ، و مقدمهء واجب نه از اين بابت است ، پس متّصف وجوب نشود و ليكن اين خلاف ، بىفايده است ، چرا كه همگى متفقاند كه وجود مقدمه ضرور و لازم است و به فقدش واجب مفقود مىشود ، و عقوبت هم لازم مىشود ، و چون خلاف در اين مسأله بىفايده و بىثمر است ، بنابر اين قدماى شيعه مثل شيخ طوسى و سيد مرتضى در اصول خود بحث از اين مسأله نكرده‌اند .
چون اين را دانستى ، پس بدان كه مصنّف رساله بيان كرده كه سعى به نماز جمعه مشروط است به ندا ؛ پس ، از دو فرسخ قبل از ندا واجب نباشد ، و حال آن كه به اجماع مسلمين سعى از دو فرسخ واجب است .
و مخفى نماند كه اين بحث مصنّف و بعضى ديگر از بحثهاى او فى الواقع بر خداست نه بر قايلين به وجوب جمعه ؛ و جواب از اين اعتراضش اين است كه بر تقديرى كه ندا شرط سعى باشد ، مفهومش حجّت نيست ؛ زيرا كه انحصار فايدهء تعليق در مفهوم ممنوع است و مىتواند بود كه فايده تعليق بيان تأكيد و مبالغه باشد در سعى بعد از ندا . پس ، از آيه مفهوم نشود كه سعى قبل از ندا واجب نيست ؛ و از طريق اجماع و اخبار دانسته‌ايم كه سعى قبل از ندا از دو فرسخ واجب است و احتياج نيست كه آن را از اين حيثيت كه مقدمهء واجب است ، واجب دانيم ؛ با آن كه ممكن است كه آن را از اين جهت كه مقدمهء واجب است ، واجب دانيم و بگوييم كه سعى قبل از ندا مقدمهء واجب است كه سعى بعد از ندا باشد .
و آن چه مصنّف گفته كه مقدمهء واجب ، واجب نيست ، بىصورت است ؛ زيرا كه ما بيان كرديم كه مقدمهء واجب ضرور و لازم است ، اگر چه متّصف به صفت وجوب نشود . و اين كه گفته كه بر تقدير تسليم ، آن مخصوص مقدمهء واجب مطلق است و هيچ كس نگفته كه مقدمهء واجب مشروط واجب است ، و ما نحن فيه سعى مشروط به ندا است الى آخر كلامه ، به غايت سخيف است ؛ زيرا كه بيان كرديم كه سعى واجب مطلق است نه مشروط ، و وقت ندا ظرف سعى است نه « شرط » ، و سعى از دو فرسخ قبل از ندا مقدمهء اين سعى است ؛ چنانچه عشر ذى الحجة « ظرف » حج است و سعى قبل از وقت ، مقدمهء حج است . پس فرق نباشد در ميان سعى از دو فرسخ از براى ادراك جمعه و سعى از براى ادراك حجّ .
مخفى نماند كه از كلام مصنّف كه گفته سعى مشروط است به ندا چنين مستفاد مىشود كه مصنّف از كلام اصوليين چنين فهميده است كه ايشان مقدمهء واجب مشروط را مطلقا واجب نمىدانند ، خواه شرط باشد ، خواه غير شرط ، و اين خلاف واقع است .
قال المصنّف ، المبحث التاسع : آن كه * ( « فَاسْعَوْا » ) * امر مؤمنين است به سعى نماز امام ، ) * و اصلا در آيهء شريفه امر امام به نماز مزبور نيست ، و يقينا مراد هر امامى نيست ، بلكه آن امامى است كه صلاحيّت امامت داشته باشد . پس تا از خارج

650