جمعه را واجب عينى مىدانسته‌اند ؛ انتهى .
پوشيده نماند كه از اين كلام سه چيز مفهوم مىشود : يكى پيدا شدن وجوب عينى نماز جمعه در زمان شيخ زين الدين ؛ و اين حق است . دويم گزاردن جميع اهل علم و فضل و صلاح نماز جمعه را ؛ و سيم واجب عينى دانستن اكثر آنها . و هيچ يك از دويم و سيم حق نيست و خلافش ظاهر است ؛ مثل مولانا احمد اردبيلى و ميرزا محمد صاحب رجال و شيخ بهاء الدين محمد و شيخ عبد العالى و شيخ [ حسن ] پسران شيخ على و مولانا محمد استرآبادى و شيخ لطف اللَّه و شيخ جعفر پسرش و شيخ عبد اللطيف ابن على ابى الجايع و مير فيض تفرشى و ملا مراد تفرشى و آقا حسين خوانسارى و ميرزا رفيعاى نائنى و مير قاسم كوپايى و ملا رجب على تبريزى و قاضى معز و شيخ جواد و شيخ احمد بن عبد السلام و شيخ على بن نصر اللَّه و مير شرف الدين على و مولانا صدراى نسابى و مولانا عبد اللَّه تونى و مولانا عبد الكريم طبسى و مولاناى صدراى شيرازى و شاه تقى الدين محمد شيرازى و شاه قوام الدين حمزهء شيرازى و مير نظام الدين احمد دشتكى و شاه ابو الولى شيرازى و ميرزا ابراهيم شيرازى و امثال اين بزرگان بعضى مىكرده‌اند و واجب تخييرى مىدانسته‌اند ، مثل مير محمد باقر داماد ؛ و جمعى كثير به حرمتش رفته‌اند ، مثل قاضى نور اللَّه شوشترى و مير سيد حسين مجتهد و مولانا على نقى كمره و مولانا حسن على شوشترى و مولانا خليل قزوينى و امثال اينها كه الحال در خاطر نيست . [1] آيا هرگاه گزاردن جمعى نماز جمعه را بعد از نهصد سال و كسرى سند وجوب عينى تواند شد ، نگزاردن جميع ائمه و اصحاب و علماى جليل القدر عظيم الشأن در عرض نهصد سال و كسرى چرا سند عدم وجوب عينى تواند شد . فانصفوا تهدوا . ديگر گفته :
اعتقاد فقير اين است كه نماز جمعه واجب عينى است ؛ و قريب به سى سال است كه چنين اعتقاد دارم و بخاطرم نمىآيد كه در عرض اين مدت هرگز مرا شكى عارض شده باشد ؛ انتهى .
در اين كلام اگر چه اظهار كمال ثبات يقين و نهايت رسوخ اعتقاد است ، هر چند مخالف اجماع فرقهء ناجيهء اماميه باشد ، اما دخلى به مبحث ندارد و نسبتش به شب جمعه و روز جمعه يكسان است . ديگر گفته :
قول سيوم تحريم ؛ و قايل به اين صريحا ابن ادريس است و سلَّار بن عبد العزيز از شاگردان سيد مرتضى ؛ و بعضى مذهب را اسناد به سلار تنها كرده‌اند و بعضى اسناد به ظاهر كلام سيد مرتضى رحمه اللَّه كرده‌اند ؛ انتهى .

[1] بيشتر رساله هاى اين اشخاص را در باب نماز جمعه ، در بخش كتابشناسى معرفى كرده‌ايم .

393