زمان شنيده‌اند و حجت بر آينده ها نيست و به آنان كه در زمان ديگرند سرايت نمىكند ؛ و اذن در حكم متنازعين ، و فتوا دادن داخلى به نماز ندارد ؛ و نيز نماز ظهر وجوبش معلوم است و زايل نمىشود مگر به معلوم . و اين قول به حرمت ، متوجه آن است و الَّا لازم مىآيد وجوب عينى . و اصحاب قول اول قايل آن نيستند . تا اينجا بود مضمون كلام شيخ شهيد كه در آن جواب از دو دليل وجوب تخييرى گفته ، و تقويت قول به حرمت كرده ، و در « ربما يقال بالوجوب المضيق » و همچنين در « هذا القول متوجه و إلَّا لزم الوجوب العينى » لزوم وجوب عينى را به عنوان مفسده ذكر نموده ، و قول به آن را از احدى نقل نكرده ؛ چنان كه همه اين مراتب بر هر صاحب سوادى روشن است ، و مطابق فهميدهء حضرت آخند در عبارت اول قول به وجوب عينى را نقل كرده كه بر اهل تميز خلافش معلوم است ؛ و در عبارت ثانى مايل به وجوب عينى شده كه از سابق رسواتر است . در واقع هر گاه ميل به حرمت بل تصريح به آن از اين كلام فهميده نشود ، ميل به وجوب عينى خود چگونه از آن فهميده مىتواند شد ؟ آيا جمعى كه كلام علما را با كمال ظهور اين قسم مىفهمند ، كلام خدا و رسول و ائمه را چه قسم خواهند فهميد ؟
ديگر گفته :
و از متأخرين علماى شيعه ، شيخ شهيد ثانى شيخ زين الدين رحمه اللَّه قايل به وجوب عينى شده و در اين باب رساله نوشته و مبالغه تمام كرده ، و ديگر شيخ حسين بن عبد الصمد و شيخ محقق شيخ حسن بن الشيخ زين الدين و شيخ محمد بن شيخ حسن و سيد على صايغ و سيد محمد صاحب مدارك و مولانا عبد اللَّه شوشترى و غيرهم به اين قول رفته‌اند . انتهى .
مخفى نيست كه تمامى ان جماعت كه به اين شدّ و تد مذكور ساخته ، راجع نمىشود [ مگر ] به پدر و پسر زاده و داماد و دختر زاده و شاگرد و اصلَّى همه پدر است كه از او به ايشان سرايت كرده ؛ آيا هرگاه حال علما و فضلا و صلحا از صد و پنجاه سال در نماز جمعه كردن به طريق وجوب عينى بر حضرت آخندى ظاهر باشد ، چگونه احوال و آثار ائمه معصومين و اصحاب و اتباع ايشان بر علماى قريب العهد ظاهر نباشد ؛ و چگونه بر مثل شيخ ابو جعفر طوسى ، حال مثل شيخ مفيد كه استادش بود مخفى ماند و همچنين حال ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كلينى و حال شيخ صدوق محمد بن على بن بابويه و امثال ايشان و به چه نحو بدون اطلاع بر طريقه علماى اهل بيت ، اين همه بزرگان دين و دانايان ملت در باب عدم وجوب عينى در زمان غيبت نقل اجماع كنند ؛ فانصفوا تهتدوا . ديگر گفته :
مجملا از زمان شيخ زين الدين رحمه اللَّه تا امروز كه قريب يك صد و پنجاه سال مىشود ، علما و فضلا و صلحا و اتقيا و ارباب حديث نماز جمعه مىكرده‌اند و اكثر ايشان نماز

392