ديگر سواى شيخ طوسى و ابن بابويه استخراج پاره‌اى از احاديث كرده ، [1] چنان كه ظاهر است كه همه آنها نزدش حاضر بوده ، مثل كتاب موسى بن بكر واسطى از اصحاب حضرت كاظم عليه السّلام و كتاب نوادر و كتاب جامع احمد بن محمد بن أبى نصر بزنطى از ثقات عظيم الشأن رضا عليه السّلام و كتاب معاوية بن عمار از اعاظم ثقات اصحاب حضرت صادق و كاظم عليهم السّلام و كتاب ابان بن تغلب از ثقات جليل القدر و قدماى اصحاب باقر و صادق عليهما السّلام و كتاب جميل بن دراج از اجلهء ثقات اصحاب حضرت صادق عليه السّلام و كتاب سيارى صاحب موسى و الرضا عليهما السّلام و كتاب مسايل الرجال احمد بن محمد بن عياش جوهرى و مسايل على بن رباب از ثقات رفيع المكان اصحاب حضرت صادق عليه السّلام و مسايل داود صرمى [2] از اصحاب هادى عليه السّلام و مسايل محمد بن على بن عيسى و كتاب حريز بن عبد اللَّه سجستانى از معاريف اصحاب حضرت صادق عليه السّلام و كتاب مشيخه حسن بن محبوب از اكابر ثقات صحيح الروايهء اصحاب حضرت رضا عليه السّلام و كتاب نوادر على بن رباب از مشايخ ثقات و كتاب قرب الاسناد محمد بن عبد اللَّه بن جعفر الحميرى از وجوه ثقات اصحاب و كتاب جعفر بن محمد بن سنان و كتاب عبد اللَّه بن بكير بن أعين از روات موثق حضرت صادق عليه السّلام و كتاب روايت ابو القاسم بن قولويه يعنى جعفر بن محمد بن قولويه از اجلَّه ثقات و استاد شيخ مفيد و كتاب انس العالم صفوانى [3] و كتاب محاسن احمد بن أبى عبد اللَّه برقى و كتاب العيون و المحاسن شيخ مفيد . تا اين جا بود مضمون كلام ابن ادريس سواى تعريفات صاحبان كتاب ، مگر در سيارى . و چون ابن ادريس او را در اين كتاب به صاحب موسى و رضا عليهما السّلام وصف كرده و علماى رجال ابو عبد اللَّه سيارى مسمى به احمد بن محمد بن سيار را از اصحاب هادى و عسكرى عليهما السّلام شمرده‌اند ، مىتواند بود كه اين سيارى غير آن باشد . و اللَّه يعلم .
و محقق در اواخر فصل ثانى از اوايل كتاب معتبر به تقريب بيان مرتبهء علم حضرت جواد عليه السّلام و ستايش فضلاى اصحاب و اتباع آن حضرت گفته مثل حسين بن سعيد و برادرش حسن و احمد بن محمد بن نصر بزنطى و احمد بن محمد بن خالد و برقى و شاذان بن خليل قمى و ايوب بن نوح بن درّاج و احمد بن محمد بن عيسى و غيرهم از آن كسانى كه به طول مىكشد شمار آنها و كتابهاى ايشان الحال معتمد و متداول ميانهء اصحاب است ؛ [4] و بعد از اين در اوايل فصل رابع گفته : چون فقهاى ما در كثرت به حدى رسيده‌اند كه ضبط عددشان متعسّر و حصر اقوالشان متعذّر است ، از جهت در همه جا بودن و بسيارى

[1] مقصود بخش مستطرفات سرائر است .
[2] كتاب مسائل الحسن العسكرى عليه السّلام از ابو سليمان بن داود بن مافنه صرمى .
[3] كتاب انس العالم و ادب المتعلم از ابو عبد اللَّه محمد بن احمد بن عبد اللَّه صفوانى .
[4] المعتبر ، ج 1 ، ص 27

384