صلاة . [1] و در كافى نيز به همان عبارت روايت شده . [2] و در كتاب من لا يحضره الفقيه نيز در باب الجماعة و فضلها به عبارت مشتمل بر اين حديث گفته : فرض اللَّه تبارك و تعالى على الناس من الجمعة إلى الجمعة خمسا و ثلاثين صلاة ، منها [3] صلاة واحدة فرضها اللَّه فى جماعة و هى الجمعة ؛ فأما سائر الصلوات فليس الاجتماع إليها بمفروض و لكنّه سنّة ، من تركها رغبة عنها و عن جماعة المسلمين من غير علَّة فلا صلاة له ؛ [4] و از اين جا ظاهر مىشود كه مرادش نيست مگر مطابق فرمودهء معصوم كه ترغيب متعلق به نماز به جماعت باشد ؛ و پس نيز آن چه را در كتاب عيون الاخبار و علل الشرايع روايت كرده صريح است در اشتراط وجود معصوم ؛ چنان كه در حديث دويم فصل سيم رساله به تحقيق انجاميد .
پس از كجا بر حضرت آخند معلوم شده كه او به وجوب عينى قايل است ؟ و اگر قايل به وجوب عينى نماز جمعه مىبود ، چرا در زمان مثل ركن الدوله پادشاه شيعه كه كه او را در پهلوى خود مىنشاند ، نماز جمعه نمىكرد ؟
ديگر از همه بدتر آن كه [5] نسبت قول به وجوب عينى را به شيخ طوسى داده و گفته مذهب شيخ ابو جعفر طوسى برين باشد ؛ انتهى .
و حال آن كه در همه كتابى كه بالفعل از شيخ ابو جعفر طوسى در ميان است ، مثل كتاب خلاف و كتاب مبسوط و كتاب نهايه و كتاب تبيان و كتاب جمل رخصت در زمان غيبت نموده و به عبارات داله بر جواز و استحباب ادا كرده و در مصباح به لفظ يستحب گفته ؛ و چون در تنبيه و كج روشىهاى بعضى اذهان ناچار است از ذكر كلام شيخ ، لهذا بعبارته مذكور مىسازد .
از آن جمله در كتاب خلاف گفته : من شرط انعقاد الجمعة ، الإمام أو من يأمره الإمام بذلك من قاض أو أمير أو نحو ذلك . و متى اقيمت به غير أمره لم تصحّ . و به قال الاوزاعى و ابو حنيفة و قال محمد [ بن حسن الشيبانى ] إن مرض الإمام أو سافر أو مات فقدمت الرعيّة من يصلى بهم الجمعة صحّت لأنّه موضع ضرورة و صلاة العيدين عندهم مثل صلاة الجمعة ؛ و قال الشافعى ليس من شرطه الإمام و لا أمر الإمام و متى اجتمع جماعة من غير أمر الإمام فأقاموها به غير إذنه جاز و به قال مالك و أحمد . دليلنا أنّه لا خلاف فى أنها تنعقد بالإمام أو من يأمره ، و ليس على انعقادها إذا لم يكن إمام و لا أمره دليل . فإن قيل أليس قد رويتم فيما مضى و فى

[1] التهذيب ، ج 3 ، ص 24
[2] الكافى ، ج 3 ، ص 372
[3] در چاپى : فيها
[4] من لا يحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 375
[5] در اصل : ترنكه ! « بدتر آن كه » حدسى است .

378