رسالت نزد منذر بن ساوى عبدى والى بحرين و مسلمان شدنش بر دست علاء و پيش از آن بسيارى از اطراف مدينه مثل خيبر و غيره به تصرف اسلام درآمده بود و جمعى كثير از مسلمانان در اين نواحى بودند ، و به قول برخى از ارباب سير در سال ششم يا هفتم از هجرت بوده ، و بر هر تقدير اگر بر همه مسلمانان واجب عينى مىبود ، هر آينه بايستى كه در آن حدود پيش از جواثا نماز جمعه گزارده شود ؛ خصوص آن كه از روايت صاحب كتاب بدايه و نهايه و غيره معلوم مىشود كه نماز جمعهء جواثا بعد از فوت حضرت رسول خدا صلَّى اللَّه عليه و إله و ارتداد اهل بحرين بود .
و مؤيد اين است آن چه شيخ در مصباح در باب نماز اعرابى كه مشهور بين الانام است روايت كرده از زيد بن ثابت كه گفته : مردى از اعراب نزد حضرت رسول خدا صلَّى اللَّه عليه و إله آمد و گفت : ما در اين باديه مىباشيم كه دور است از مدينه ، و قادر نيستيم كه در هر جمعه نزد تو حاضر شويم ؛ پس بياموز مرا عملى كه فضل نماز جمعه داشته باشد تا وقتى كه نزد مردم ايشان را از آن خبر دهم . پس آن حضرت او را ده ركعت نماز به تفصيلى كه در مصباح و غيره مذكور است ، تعليم فرمود . [1] ديگر گفته :
از وقتى كه آيه نماز جمعه نازل شد تا وقتى كه حضرت رسول اللَّه صلَّى اللَّه عليه و إله از دار غرور به سراى سرور رحلت نمودند ، هميشه مداومت و مواظبت بر نماز جمعه مىكردند ؛ انتهى .
شأن نزول آيهء شريفه در تفسير مجمع البيان [2] و تفسير كشاف [3] و تفسير نيشابورى [4] به اين مضمون منقول است كه انصار پيش از آمدن رسول خدا صلَّى اللَّه عليه و إله به مدينه با هم نشستند و گفتند :
يهود در هر هفته روزى اجتماع دارند و آن روز شنبه است ، و همچنين نصارا و آن روز يك شنبه است ؛ پس ما را نيز روزى بايد كه هر هفته در آن جمعيت ما واقع شده به ذكر خدا و نماز قيام نمائيم . پس اين روز را كه در اين وقت يوم العروبه مىگفتند - به مهملتين قبل از واو ، پس موحّده - از براى خود يقين نموده مسمّى به جمعه ساخته نزد اسعد بن زراره كه نقيب بنى ساعده بود مجتمع شدند ، و او با ايشان دو ركعت نماز گزارد و ايشان را موعظه كرد ؛ پس آيهء شريفه به حضرت رسول صلَّى اللَّه عليه و إله نازل شد . [5] و منقول است كه اسعد در آن روز گوسفندى براى ايشان كشت . و بنابر قلَّت آن جماعت چاشت و شام ايشان هرگاه از همان

[1] مصباح المتهجد ، ص 317
[2] مجمع البيان ، ج 9 - 10 ، ص 286
[3] الكشاف ، ج 4 ، ص 532
[4] غرائب القرآن ، ج 10 ، ص 542 ( قاهره ، مكتبة القيّمة ) .
[5] بحار الانوار ، ج 19 ، ص 125 از مجمع البيان .

360