نمىديد از اقامهء جمعه خوددارى كرده ، حكم شاه و تعيين او را رد كند . بدين جهت ، ساختن مسجد شاه اصفهان [ در اصل : مسجد عباسى ] به منظور اقامهء جمعه [1] و جماعت در آن ، به همين دليل بوده و امام جمعه و جماعت اين مسجد رسما از طرف شاه برگزيده مىشد .
حتى با وجود آنكه قائلان به وجوب عينى ، محدوده‌اى براى قدرت مجتهد و يا حكومت شاه قائل نبودند ، در عمل مجتهدان قدرتمند كه عنوان شيخ الاسلام ، صدر و يا ملاباشى داشتند ، در كار تعيين امامان جمعه نقش اساسى داشتند .
صاحب روضات در شرح زندگى مرحوم آخوند ملا محمد تقى مجلسى ( م 1070 ) مىنويسد : « او نخستين كسى است كه منصب امامت جمعه را در دو مسجد بزرگ ، بعد از دو امام اقدم ؛ سيد داماد ( 1041 ) و شيخ بهايى ( م 1030 ) عهده دار شد . اين پس از زمانى بود كه سالها وضع برگزارى نماز جمعه نامنظم بوده ، گاه صاحب ذخيره - محقق سبزوارى - و در برخى اوقات شيخ لطف الله اصفهانى آن را اقامه مىكردند . سپس كار بر آخوند مستقر شد و تا به امروز از بيت او خارج نشده است . . . پس از وى فرزندش علامه محمد باقر مجلسى عهده دار آن گرديد » . [2] گفتنى است كه در برخى از موارد ، حتى داشتن منصب شيخ الاسلامى ربطى به قائل به وجوب عينى بودن نماز جمعه يا حتى وجوب تخييرى نداشت . شخصى چون على نقى كمره‌اى كه زمانى شيخ الاسلام شيراز و پس آن اصفهان بوده و حتى به منصب شيخ الاسلامى رسيد ، رساله‌اى در حرمت اقامهء جمعه در عصر غيبت نوشت . [3] همچنين آقا شيخ ابراهيم مشهدى ، شيخ الاسلام مشهد نيز رساله‌اى در تحريم اقامهء جمعه در عصر غيبت نوشته است . [4] آقا جمال خوانسارى ( م 1122 ) نيز كه از شخصيتهاى برجستهء اين دوره بود و مراودات فراوانى با شاه سلطان حسين داشت ، رساله‌اى دربارهء عدم عينيت نماز جمعه دارد . [5] بدين ترتيب علما نشان دادند كه از نظر فقهى استقلال فكرى خود را دارند .
اين نيز افزودنى است كه كسانى مانند ميرداماد و شيخ بهايى ، از بزرگان علماى عصر شاه عباس اول ، قائل به وجوب تخييرى نماز جمعه بودند و همين مقدار براى فراهم شدن زمينهء

[1] اين نكته‌اى است كه در كتيبهء سر در مسجد عباسى اصفهان قيد شده است : قد تمت بعون الله و حسن توفيقه عمارة المسجد الذى حرّى به أن يكون جامعا لما صليت صلاة الجمعة بشرائطها . بنگريد : گنجينهء آثار تاريخى اصفهان ، ص 429
[2] روضات الجنات ، ج 2 ، صص 122 - 123
[3] رك : ذريعه ، ج 15 ، ص 77 ؛ خوانسارى ، روضات الجنات ، ج 4 ، ص 382 . مقالى مستقل در اين مجموعه به وى اختصاص داده شده است .
[4] ذريعه ، ص 63
[5] رك : فهرست كتابخانه مجلس ، ج 13 ، ص 3 ، 302

32