اقامهء جمعه به صورت رسمى ، بسيار مؤثر بوده است . اقامهء نماز جمعه ، به گونه‌اى رابطهء دينى مردم با حكومت را برقرار مىكرد . اين ارتباط ، از يك سو براى دربار صفوى مفيد بود و از سوى ديگر براى علماى ملت كه مىتوانستند نقش خود را در اين جامعه در دفاع از دين و مردم بهتر ايفا كنند . طبيعى بود كه كسانى از آن سوء استفاده نيز مىكردند .
لازم به يادآورى است كه شيخ الاسلام اكثر شهرهاى كشور ، با مشورت و يا حتى با حكم شيخ الاسلام دار السلطنهء اصفهان تعيين مىشدند و در اين زمينه ، براى نمونه ، حكم شيخ بهايى را دربارهء تغيير محل شيخ الاسلامى عالمى از يزد به مازندران ، در دست داريم . [1] از اين طريق بود كه ائمهء جمعه مىتوانستند بر كارهاى حكام محلى نظارت داشته و از پايمال شدن حقوق بسيارى از محرومان جلوگيرى نمايند . بديهى است وقتى تنها اجراى عرفيات در محدودهء اختيارات حكام محلى قرار مىگرفت و نوعا قانونى هم وجود نداشت كه حكام در چارچوبهء آن عمل كنند ، نفوذ علما در آنها و محبوبيتشان در دلهاى مردم و تعيينشان به مقام شيخ الاسلامى و امامت جمعه ، آنان را به صورت سپرى در مقابل تجاوزات حكام درمىآورد . [2] در اينجا مناسب است تا اطلاعاتى را كه مرحوم آخوند ملا محمد تقى مجلسى دربارهء اقامهء نماز جمعه در دورهء صفوى آورده است ، نقل كنيم ، وى نويسد : « [ از برخى روايات ] چنين ظاهر مىشود كه وجه ترك نماز جمعه همين بود كه چون هميشه پادشاهان سنى بودند و خود مىكردند يا منصوب ايشان و شيعيان از روى تقيه نمىكردند يا با ايشان مىكردند تا آن كه حق سبحانه و تعالى به فضل عميم خود پادشاهان صفويه را - انار الله تبارك و تعالى برهانهم - مؤيد گردانيد به ترويج دين مبين حضرات ائمهء معصوم - صلوات الله عليهم اجمعين - بعد از آن نماز جمعه را علانية بجا آوردند و اول كسى كه بجا آورد ، شيخ نور الدين على بن عبد العالى بود . شنيدم از ابو البركات و از جد خودم كه چون شيخ على به اصفهان آمدند ، در مسجد جامع عتيق نماز جمعه بجا آوردند ، تمام مسجد پر شد كه ديگر جا نماند ، و بعد از او شيخ حسين بن عبد الله - طاب ثراه - نماز جمعه بجا مىآوردند و بعد از او مولانا عبد الله - طاب ثراه - و بعد از او سيد الفضلا مير محمد باقر داماد - نور ضريحه - و بعد از او شيخ بهاء الدين محمد - قدّس سرّه - بجا آوردند [3] و در نجف اشرف مولانا احمد اردبيلى - قدّس سرّه - مىكردند و در جبل عامل شيخ حسن و سيد محمد و در مشهد مقدس مير محمد زمان - انار الله مراقدهم الزكيه - بجا آوردند . مجملا به بركت ايشان

[1] فهرست كتابخانه ملى ، ج 5 ، ص 274 . احتمال اينكه نامه از شيخ بهايى باشد وجود دارد .
[2] حديقة الشيعه ، نسخهء خطى كتابخانهء آية الله مرعشى ، شماره 1124 ، برگ 45
[3] درگذشت شيخ بهايى دست كم ده سال پيش از ميرداماد بوده است .

33