< شعر > به مذهب كه درست و به ملت كه تمام جماع متعه حلال و نماز جمعه حرام < / شعر > [1] محقق سبزوارى ( م 1090 ) با تأكيد بر اهميت نماز جمعه مىنويسد : « فرق مخالفين ، تشنيعات عظيمه بر شيعه مىكنند كه نماز جمعه را با اين همه تأكيد كه در قرآن و سنت واقع شده و وجوب آن متفق عليه فرق است ، شيعه بر ترك آن اقدام مىنمايند . ليكن تشنيع ايشان بى موقع است ؛ چه ، محققان علماى شيعه نماز جمعه را واجب عينى مىدانند » . [2] اين البته موضع وى و برخى از علماست و نسبت دادن آن به طور كلى به فقهاى شيعه ، محل تأمل است . سبزوارى از تلاشهايى كه از سوى علماى مخالف وجوب نماز جمعه با اقامهء آن مىشود ، چنين ياد كرده است :
ليكن در اين زمانها ، بسيارى از علماى عصر - اصلحهم الله - بنابر غرضهاى نفسانى در وجوب نماز جمعه ، مضايقه دارند و بعضى حكم به حرمت مىكنند و در اين باب متمسّك به شبهه هاى ضعيفهء سستتر از خانهء عنكبوت مىشوند و غالب مردم عوامند ، يا نزديك به عوام ؛ به شبهات ايشان مغرور مىشوند و جماعتى اعتماد بر ظاهر ايشان كرده ، مىگويند : ايشان در كمال ديانت و تقوايند ؛ ما پيروى ايشان مىكنيم ؛ و از حقيقت حال بىخبرند و عقلهاى ايشان به تحقيق در اين امور نمىتواند رسيد . به اين تقريب ، هرج و مرج عظيم در اين امر رو داده و جماعتى ديگر كه اهليت امامت نماز جمعه ندارند ، امامت جمعه كنند و به همين قناعت نكرده ، جماعتى را كه اهلند و واجب الاطاعه‌اند و بر ايشان لازم است كه تقليد و متابعت كنند ، تفسيق و تجهيل و تضليل مىكنند ؛ يعنى حكم به فسق و نادانى و ضلالت ايشان مىكنند و گروهى از ضعيف عقلان ، عوام را فريب داده به خود دعوت مىكنند .
و چون اختلاف در ميان مردم بسيار شده ، سالها شده كه ارباب دولت متوجه تمييز اين امور و دفع مبطلان و تقويت اهل حق نمىشوند . حضرت واهب منّان - تعالى شأنه - نواب اشرف اقدس اعلى را توفيق آن بدهد كه متوجه همهء امور شده ، نظم و نسق شرعيات را به درجهء اعلى برساند و تمييز هر حقى بر وجه اكمل بجا آورد و محق را از مبطل متميّز سازد و ارشاد خلايق بر وجه اكمل بجا آورد . [3] بايد دانست كه نماز جمعه حتى با وجود همراهى بسيارى از علما و دخالت حكومت ، به سرعت شيوع نيافت ؛ زيرا مخالفتهاى فراوانى با آن صورت گرفت . ملا محمد مقيم يزدى ( م 1084 ) دربارهء شهر خود - يزد - مىگويد : « چون نماز جمعه در شهر من متروك بوده و

[1] تلخيص نواقص الروافض ، مير مخدوم شريفى ، برگ 36 ( نسخهء شخصى آية الله روضاتى ) .
[2] روضة الانوار ، ص 137
[3] روضة الانوار ، ص 139 در جاى ديگرى از تلاشهاى على رضاى تجلى در برخورد با محقق كركى ياد كرده‌ايم .

30