گويا صاحب رساله گمان كرده است كه اگر حديثى كه در باب نماز مذكور شده باشد و دلالت بر وجوب عينى نماز جمعه نكند ، ضررى بر قايلين به وجوب عينى نماز جمعه دارد .
و بر تقدير افادهء جواز در زمان غيبت به كار قايلين به وجوب تخييرى خواهد آمد و به هيچ وجهى نفعى به قايل به وجوب عينى ندارد .
و بر تقدير افادهء وجوب عينى محمول بر تقيّه خواهد بود ؛ زيرا كه ائمه ما اصحاب خود را هميشه از راه تقيّه به اقتداى ظاهرى به پيش نمازان عامه [1] مأمور مىساخته‌اند ؛ چنان كه در من لا يحضره الفقيه روايت شده از امام جعفر صادق عليه السّلام كه به زيد شحّام كه از جمله ثقات آن حضرت شمرده مىشود ، فرموده : يا زيد ! خالقوا الناس بأخلاقهم ، صلَّوا فى مساجدهم و عودوا مرضاهم و اشهدوا جنائزتهم و إن استطعتم أن تكونوا الائمة و المؤذّنين فافعلوا ؛ [2] حاصلش آن كه اى زيد ! در ظاهر به طور سنيان سلوك نماييد . نماز كنيد در مسجدهاى آنها و عيادت كنيد بيماران آنها را و حاضر شويد جنازهء آنها را ، و اگر توانيد پيش نمازى و مؤذنى نماز ايشان كرد ، بكنيد .
و از اينجاست كه شيخ مفيد در مقنعه گفته : و يجب حضور الجمعة مع من وصفناه من الائمة فرضا و يستحب مع من خالفهم تقيّة و ندبا ؛ [3] يعنى لازم است حاضر شدن به نماز جمعه با آن كسانى كه وصف كرديم از ائمه لزومى از جهت فرض شرعى واقعى ، و مستحسن است با آن كسانى كه مخالف آنهايند استحسانى از جهت سنّت بودن ؛ و بعد از اين بلافاصله همين حديث زراره را نقل نموده است .
قال « و بر تقدير افادهء وجوب » تا آنجا كه گفته « و بعد از اين بلافاصله همين حديث زراره را نقل نموده است » اقول : امر نماز جمعه كردن مر زراره را با جمعى از شيعيان به واسطهء تقيه بودن را احتمال دارد اما خلاف ظاهر لفظ عندكم است چنان كه گفته شد . و از اين كه جمعى از اصحاب مأمور به نماز جمعه كردن در خفيه باشند منافات ندارد با معاشرت با عامه و نماز جمعه را به حسب ظاهر با آنها كردن .
ديگر خبرى است كه هم در تهذيب روايت شده از امام محمد باقر عليه السّلام كه به عبد الملك بن اعين برادر زراره فرموده : مثلك يهلك و لم يصلّ فريضة فرضها اللَّه ! قال : قلت : كيف أصنع ؟
قال : صلَّها جماعة ، يعنى صلاة الجمعة ؛ [4] يعنى همچون تويى نميرد و نكرده باشد واجبى را

[1] ناخوانا . « عامه » حدسى است .
[2] كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 383
[3] المقنعه ، ص 164
[4] التهذيب ، ج 3 ، ص 239 ، ح 638 ؛ الاستبصار ، ج 1 ، ص 420 ، ح 1616 ؛ وسائل الشيعه ، ج 7 ، ص 310 ، الباب 5 من ابواب صلاة الجمعة و آدابها ح 2

295