عتاب كند . و نيز در واجبات ، اطلاق امثال كلمات مفيد ترغيب و تحريض متعارف نيست ، بلكه در مستحبات متعارف است و بس ؛ و بنابر حمل استحباب مستلزم جواز در زمان غيبت نيست ؛ زيرا كه مىتواند بود كه مخصوص به سامع بوده باشد ؛ و معصوم به سبب مصلحتى از مصالح بخصوص او فرموده باشد ؛ چنان كه شيخ شهيد در ذكرى تصريح به آن كرده ؛ و از قبل كسانى كه جايز نمىدانند نماز جمعه را در زمان غيبت گفته : يحملون وجود الإذن فى عصر الائمة على من سمع ذلك الإذن و ليس حجّة على من يأتى ؛ [1] يعنى آن كسانى كه جايز نمىدانند نماز جمعه را در زمان غيبت حمل مىكنند اذنى را كه ائمه معصومين عليهم السّلام در زمان خود داده باشند بر آن كه مخصوص است به آن كس كه آن اذن را شنيده است و بر آينده ها حجت نيست ؛ قال « و ديگر خبرى است كه در تهذيب روايت شده » تا آن جا كه گفته « و بر اينها حجّت نيست » اقول : نماز جمعه نكردن حضرت به واسطهء ضرورت تقيّه چنان كه اشاره به آن شد ، دلالت بر عدم وجوب عينى نمىكند . و نكردن زراره ممكن است كه به اعتبار اين باشد كه ندانسته باشد كه هرگاه به حسب ظاهر نماز جمعه على حدّه نتوان كرد ، اگر ممكن باشد پنهان مىبايد كرد . و ظاهر است كه ترك نماز جمعه در چنين جايى باعث عتاب نيست . و نيز ممكن است كه زراره با والى آن جا نماز نمىكرده باشد ؛ و بنابر مصلحت وقت اولى و احسن آن باشد كه با آنها نماز كند ؛ اما اين احتمال خلاف ظاهر لفظ عندكم است . و ايضا لفظ عندكم دلالت بر تعيين يك شخص از براى امامت نماز جمعه ندارد . و اگر اين حديث مطلق نسبت به حاضرين اذن باشد ، پس عمومات بسيار نسبت به غايبين نيز اذن خواهد بود . و شيخ شهيد اين وجه را از قبل بعضى كه نماز جمعه را در زمان غيبت جايز نمىدانند ، گفته است ، نه بر وجهى كه خود نيز حسن دانسته باشد ؛ چنان كه « يحملون » دلالت دارد . و از نقل كلام آن سابقا نيز ظاهر شد . و بر صاحبان بصيرت پوشيده نيست كه قايلين به وجوب نماز جمعه از هر حديثى كه در مبحث وجوب نماز جمعه نقل كنند ، استدلال بر وجوب عينى نماز جمعه نمىكنند بلكه مقصود از ذكر حديث زرارهء سابق و منصور و امثال آن استدلال بر وجوب عينى نماز جمعه است ، و آنها دلالت دارند ، چنان كه اشاره به آن شد . و مقصود به ذكر بعض احاديث بيان عدم اعتبار امام معصوم است و اذنش ؛ و از بعضى جواز مطلق است به واسطهء ردّ بعضى كه قايل به حرمت نماز جمعه در زمان غيبت شده‌اند ؛ و از بعضى بيان عدد معتبر در نماز جمعه است و امثال اينها .

[1] الذكرى ، ج 4 ، ص 104 - 105

294