قال : نعم اذا لم يخافوا ؛ [1] يعنى پرسيدم از آن حضرت كه جماعتى كه در دهى باشند و نداشته باشند آن كسى را كه با ايشان نماز جمعه گزارد ، آيا جايز است كه نماز ظهر روز جمعه را به جماعت گذارند ؟ آن حضرت فرمود : آرى جايز است ، هرگاه خوفى نداشته باشد . و وجه دلالتش ظاهر است .
و در كتاب كافى و من لا يحضره الفقيه و تهذيب و علل الشرايع روايت شده از امام محمد باقر عليه السّلام كه فرموده : إنّما وضعت الركعتان اللتان أضافهما النبىّ صلَّى اللَّه عليه و آله يوم الجمعة للمقيم ، لمكان الخطبتين مع الإمام ؛ [2] يعنى دو ركعت آخر كه حضرت پيغمبر افزوده است و در نماز چهار ركعتى از براى مقيم ، سبب كم شدنش در نماز جمعه در خطبهء نماز جمعه است با امام و تفصيلش آن است كه حضرت رضا عليه السّلام در روايت علل الشرايع و عيون الاخبار كه پيش از اين پاره‌اى مذكور گشت فرموده : و منها أنّ الإمام يحبسهم للخطبة و هم منتظرون للصلاة ، و من انتظر للصلاة فهو فى الصلاة فى حكم التمام ؛ [3] يعنى از جملهء اسبابش يكى آن است كه امام مردم را نگاه مىدارد از براى خطبه ، در حالتى كه منتظر نمازند . پس انتظار نمازشان در حكم كردن دو ركعت ديگر است .
و تتمهء روايت كافى و فقيه و تهذيب از امام محمد باقر عليه السّلام اين است كه : فمن صلَّى يوم الجمعة فى غيره جماعة ، فليصلَّها أربعا كصلاة الظهر فى سائر الأيام ؛ [4] يعنى كسى كه نماز گزارد در روز جمعه در غير جماعتى كه نماز جمعه به آن منعقد مىشود ، بايد كه چهار ركعت بگزارد ، مثل ظهر در روزهاى ديگر .
قال « و در كتاب كافى » تا آنجا كه گفته « بايد كه چهار ركعت بگزارد ، مثل ظهر در روزهاى ديگر » اقول : ذكر « فى غير جماعة » در مقابل « مع الامام » صريحست در اين كه مراد از امام پيشنماز است و حمل كردن لفظ جماعت را بر جماعتى كه امامت ايشان را امام معصوم يا نايب كند ، هيچ وجه ندارد ؛ و از اينجا ظاهر شد كه اين حديث صحيح نيز بر نقيض مدعاى صاحب رساله دلالت دارد ؛ و جواب عبارت عيون قبل از اين ظاهر شد بر تقديرى كه مراد از امام ، معصوم باشد .
و در روايت ديگر از من لا يحضره الفقيه چنين است كه : فمن صلَّى يوم الجمعة فى غير جماعة فيصلَّها أربعا كصلاة الظهر فى سائر الأيام ؛ [5] و معنى اين عبارت نزديك به همان است .

[1] التهذيب ، ج 3 ، ص 15 ؛ الاستبصار ، ج 1 ، ص 417
[2] الكافى ، ج 3 ، ص 271 ؛ من لا يحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 195 ؛ علل الشرائع ، ج 1 ، ص 264
[3] عيون اخبار الرضا ، ج 2 ، ص 111 ؛ علل الشرايع ، ج 1 ، ص 264
[4] وسائل الشيعة ، ج 7 ، ص 312 ؛ علل الشرائع ، ج 1 ، ص 264
[5] من لا يحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 195

272