افضل است از اين دو نماز كه واجباند به تخيير ؛ و گفته : ربما يقال بالوجوب المضيّق حال الغيبة لأنّ قضية التعليلين ذلك ممّا الذى اقتضى سقوط الوجوب إلَّا أنّ عمل الطائفة على عدم الوجوب العينى فى سائر الأعصار و الأمصار و نقل الفاضل فيه الإجماع [1] يعنى گاه باشد كه گفته شود به وجوب عينى نماز جمعه در زمان غيبت از براى آن كه مقتضاى دو تعليل كه گذشت اين است ؛ پس چه چيز است كه تقاضاى سقوط نماز جمعه مىكند نهايتش عمل طايفه ، يعنى مشهور ميانهء ايشان بر عدم وجوب عينى است در همه عصرها و شهرها . و نقل كرده است علامه در عدم وجوب عينى اجماع را ؛ و پوشيده نيست كه مراد شهيد از عمل طايفه شهرت است كه به اجماع معتبر در نزد شيعه چه ! اگر مقصود او اجماع معتبر بوده منافات داشت با آن كه گفته كه آيات و اخبار خالى از معارضاند ، چه اگر اجماعى كه حجّت شرعى است نزد او متحقق مىبود قرآن و اخبار خالى از معارض نمىبود . و نقل اجماع را به علامه نسبت داده‌اند ، اشاره است كه او اين مسأله را اجماعى نمىداند . و گفته كه : و بالغ بعضهم فنفى الشرعية أصلا و رأسا و هو ظاهر كلام المرتضى و صريح سلَّار و ابن ادريس ، [2] و هو القول الثانى من القولين بناء على أنّ إذن الإمام شرط الصحّة و هو مفقود و هولاء يسندون التعليل إلى إذن الإمام و يمنعون وجود الإذن و يحملون الإذن الموجود فى عصر الائمة عليهم السّلام على من سمع ذلك الإذن و ليس حجّة على من يأتى من المكلَّفين و الإذن فى الحكم و الإفتاء أمر خارج عن الصلاة و لأنّ المعلوم وجوب [3] الظهر فلا تزول إلَّا بمعلوم ؛ يعنى مبالغه كرده‌اند بعضى از فقهاء ، پس نفى شرعيت نماز جمعه كرده‌اند اصلا ، يعنى نه به عنوان وجوب عينى قايلند و نه بعنوان استحباب . اين است ظاهر كلام سيد مرتضى و صريح كلام سلَّار و ابن ادريس ؛ و اين قول دويم است از دو قول در نماز جمعه در زمان غيبت . و اين نفى شرعيت ايشان بنابر دو چيز است : يكى آن كه اذن امام شرط صحّت نماز جمعه است ، و اين اذن مفقود است و ايشان تعليل صحت را مستند به اذن امام مىسازند و منع مىكنند وجود اذن را در زمان غيبت ، و حمل مىكنند اذن موجود در زمان ائمه عليهم السّلام را بر هر كسى كه آن را شنيده باشد ، و مىگويد كه آن اذن حجّت نيست بر مكلَّفان آينده ؛ و

[1] ذكرى ، ج 4 ، ص 104 - 105 . در حاشيه : ( و حمل كردن كلامش به اين كه آيه و اخبار در اصل جواز معارض ندارند در تمام معنا تكليف است ) .
[2] بنگريد : رسائل المرتضى ، ج 1 ، ص 272 ( و لا جماعة الا مع امام عادل أو من ينصبه الامام العادل ، فإذا عدم ذلك صليت الظهر أربع ركعات ) ، المراسم ، ص 261 ، السرائر ، ج 1 ، ص 293
[3] در اصل : وجود !

236