« خليفة الرحمن » ، قبول تنزلات بعد تنزلات ، بإذن الله الواحد القهار و تأييده ، براى انبساط نور هستى در طول و عرض عالم وجود نهفته است . و إن سألت الحق ، العقل يتنزل بتنزل الحق إلى العوالم الخلقية . و اين تنزل بر سبيل انخلاع و تجافى نيست كما توهمه بعض من لا خبرة له . شك و ريبى از اين جهت نيست كه حقيقت « قرآن » و « فرقان » نازل بر قلب صاحب شريعت محمدى ، صلوات الله عليه و آله ، كه « كلام » نام دارد ، قبل از نزول كلام ذاتى حق است . و اين كلام از آن جهت كه علم حق به نظام أتم و به جميع كلمات و حروف و آيات وجوديه عين ذات اوست ، و « تنزل » نيز به معناى تجافى و انخلاع نيست - كه فرمود : « إِنَّا أَنْزَلْناه ُ فى لَيْلَةِ الْقَدْرِ . » - آن چه نازل مىشود رشح و ظل آن حقيقة الحقائق است .
اسماء الهيه به « خزاين غيبى » تعريف شده‌اند : « وَإِنْ من شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُه ُ وَما نُنَزِّلُه ُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ . » لازمهء نزول قبول حد است و گر نه كليهء كمالات وجوديه به مقام جمعى در « ام الكتاب » ، و يا در مرتبهء واحديت و احديت ، موجودند ، و از طريق اسماء بر عالم نازل مىشوند . بناءً على ما حققناه ، عقل اوّل بدون تجافى از مقام خود متنزل گرديد و يا قبول سير و عروج به عالم شهادت نمود و بعد از ظهور به صور بسايط و عروج به عالم معدنى و نباتى و حيوانى و استقرار در رحم و طى درجات نباتى و حيوانى ، لباس انسانى در بر نمود ، و به طرف مقصد اصلى روان گرديد ، و سرانجام به عقل اوّل متصل گشت . اگر سائلى بپرسد كه فيض به حضرت ختمى مرتبت از چه مقامى نازل و فايض مىگرديد . جواب آن است كه حقيقت محمديه و عين ثابت او متكفل تربيت او بود . چه آن كه حقيقت هر موجود عبارت است از نحوهء تعين او در علم حق و تعين آن حقيقت در علم حق جامع جميع تعينات و حقايق است و حقيقت محمديه ظهور و صورت و تعين اسم جامع سعى « الله » و مظهر مرتبهء الوهيت و معناى « اسم اعظم » است . آن وجود كامل انسانى مستكفى بالذات و بى نياز از معلم بشرى است .
از آن جا كه وجود آن حضرت جامع جميع حقايق وجوديه و مشتمل بر كافهء كلمات قدسيه است ، آن چه از كمالات وجودى بر هر نبى كامل و ولىّ مكمل نازل گرديده ، خارج از سعهء جهت قابلى و فاعلى آن حقيقت اطلاقيه نيست اگر چه تنزل آن حقيقة الحقائق الأزلية به عالم عناصر و تراكيب او را از احكام و لوازم عالم

مقدمة الآشتياني 152