* ( يَعْمَلُونَ لَه ما يَشاءُ مِنْ مَحارِيبَ وَتَماثِيلَ وَ ) * [1] .
( عمل سپاسگزارانه كنيد اى آل « داود » و بندگان سپاسگزار من اندكند ) .
عاليترين و با ارزشترين انواع شكر همين نوع است كه آدمى عبادت و انجام وظيفهء خود را بالاتر از معامله گرى قرار بدهد . چنانكه امير المؤمنين عرض مىكرد : « خداوندا ، من ترا نه براى طمع بهشت و نه به جهت ترس از جهنم مىپرستم بلكه ترا شايستهء پرستش ديده و عبادت مىكنم » .
اگر در اين نوع سپاسگزارى كه وظيفهء آدمى است ، نعمتها و امتيازاتى كه خدا به انسان بخشيده است ، منظور شود ، يعنى هدف اين باشد كه بايستى من در برابر بهره مند شدن از نعمتها قيمتى بپردازم ، زيرا خداوند خواسته‌هاى مرا برآورده است ، اين هدفگيرى نوعى از سوداگرى پست است كه با تحريكات « خود طبيعى » انجام مىشود . ولى اگر آدمى با نظر باهميت و عظمت آن نعمتها ، لطف و عنايات بىنهايت الهى را منظور بدارد كه بدون توقع عوض و بىآنكه با دادن نعمت منّتى برگردن وى بگذارد ، فيض خود را براى همگان سرازير مىكند .
اين سپاس شايسته اى است كه از تشخيص نيك و بد سرچشمه مىگيرد ، و آدمى با احساس اين كه نيكىها از طرف خداونديست مىتواند تقرب بيشترى بخدا پيدا كند .
2 - قسم ديگرى از شكر در آيات قرآنى آمده است كه در برابر نعمتها و امتيازاتى است كه خداوند به بندگانش عنايت مىكند . مانند : * ( فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ الله حَلالًا طَيِّباً وَاشْكُرُوا نِعْمَتَ الله ) * [2] .
( بخوريد از آنچه كه خداوند به شما حلال و پاكيزه روزى كرده است و به نعمت خداوند سپاسگزار باشيد ) .
ممكن است اين سؤال پيش بيايد كه شكر و سپاس در مقابل نعمت ، نوعى

[1] سبا آيه 13 .
[2] النحل آيهء 114 .

242