آدمى با ضربهء قاطعى از پاى درمىآيد و فضاى درون را براى خداخواهى خالى مىكند .
براستى انسان آگاه در اعمال گوناگون حج بارها تجرد روح و فوق طبيعى بودن آن را ، بخوبى احساس مىكند .
روح در اين عمل با باز كردن زنجيرهاى سنگين بار محيط و اجتماع و خواسته‌هاى طبيعى خويش ، به قدرت پرواز خود در بيكرانه‌ها آگاه مىشود و حيات خود را در افق بسيار والائى كه هدف اساسى خود را در سطوح مختلفش جاى داده است ، مشاهده مىكند .
5 - در آن اجتماع الهى افراد اجتماعات گوناگون از همهء نقاط دنيا بخوبى مىتوانند از دردها و ناگواريهاى خويشتن اطلاع پيدا كنند . از حوادث و رويدادهاى ساليانهء خود يكديگر را آگاه بسازند ، از امتيازات و احتياجات يكديگر باخبر گردند .
در بارهء آيندهء خويش بيانديشند و راه‌هاى گوناگون تكامل و جلوگيرى از سقوط را در ميان بگذارند و ارتباطات خود را تا حد ارتباطات اعضاى يك خانواده بالا ببرند .
6 - هر يك از اعمال متنوع حج ، عامل مستقلى براى بارور ساختن بعدى از ابعاد شخصيت آدمى است كه مجموعا در چند روز محدود ، حيوانى را مبدل به يك انسان مىسازند و انسان را بيك موجود الهى مبدل مىسازند .
دو قطعه پارچه سفيد بنام لباس احرام عاريتى بودن لباسهاى فاخر و رنگارنگ معمولى را براى انسان قابل درك مىسازد . همين دو قطعه پارچهء سفيد بخوبى مىتواند اثبات كند كه حيات را نبايد قربانى وسيلهء حيات نمود .
آدمى با جملهء لبّيك الَّلهمّ لبّيك لبّيك ، مىتواند عقده‌هاى حقارتى را كه يك عمر روان او را مختل نموده است ، دريابد و مرتفع سازد و ارزش و عظمت موجوديت خود را لمس كند . زيرا او با اين لبّيك پاسخى به دعوت الهى به سوى خود مىدهد .
با اين ذكر روحانى سازنده وابستگى خود را به خداوند اعلا كه او را به سوى خود خوانده است درك مىكند . پس اين بىنهايت كوچك شايستگى تماس با آن بىنهايت بزرگ را دارا است كه اين صدا را در گوش او طنين انداز كرده است كه :
< شعر > باز آ باز آ هر آنكه هستى باز آ < / شعر >

227